Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Henk Geval deed zijn naam eer aan: hij was zeer beslist een geval apart. Volgens een van zijn kameraden stond hij op de nominatie om kapitein te worden in het Spaanse Republikeinse leger maar het liep totaal anders af.

Henk was twintig toen hij naar Spanje vertrok - in die tijd gold je dan nog niet als volwassen. Op 11 mei 1937 stuurt de kinderpolitie te Amsterdam een brief aan het Ministerie van Justitie waarin opsporing wordt gevraagd van Henk Geval  "die op 4 mei j.l. het ouderlijk huis zonder toestemming zijner ouders heeft verlaten teneinde zich naar Spanje te begeven. De jongen is communistisch ideeën toegedaan."

Zijn signalement: "1,70 m, donkerblond haar, breed geschouderd, vrij gezet, vrij groot litteken boven op het hoofd, gestreept colbertjasje, gestreepte pantalon, blauwe gespikkelde poloshirt, lage zwarte schoenen met rubberzolen. Hij heeft een oud, zwart gelakt rijwiel meegenomen. De ouders kunnen de kosten voor de opsporing vergoeden."

In juli 1937 ontvangen zijn opa en oma die op de Ringdijk in Amsterdam wonen een brief van hem - die kennelijk wordt ingeleverd bij de politie:

Beste Opa en Opoe,

het gaat allemaal goed, het eten is goed, 's morgens brood met een bus vleesch en 's middags warm eten met wijn, pruimen en chocolade toe, dus dat kan er wel mee door, he, 's avonds ook warm eten met wijn, nou dus wij hebben niet te klagen. Ons loon is tien peseta's per dag, ik heb honderd en zeventig per week omdat ik groepscommandant ben. Zeg Opoe, tot onze loopgraven staat het koren, daar helpen de Hollandsche en Spaansche makkers het koren maaien, dat is een lust om te zien maar daar aan de overkant slapen ze er in en vernietigen alles.

Op een ongedateerde lijst uit het instructiecentrum in Madrigueras (bij Albacete) staat Geval vermeld als teniente - officier. Dat wordt bevestigd door Henk Wilhelm die zelfs nog een stapje verder gaat: van politiek commissaris Zuidema en van Jef Last heeft hij gehoord dat Geval tot kapitein bevorderd zou worden maar hij raakte gewond en kwam in Murcia in het hospitaal terecht. Van Murcia wordt hij naar Barcelona gestuurd waar hij in januari 1938 in verschillende hospitalen ligt - en dan volgt het ene negatieve bericht na het andere. Verschillende jongens die pogingen doen om Spanje te verlaten en die als deserteurs worden beschouwd waarschuwen elkaar voor Geval. Hein Strijbosch vertelt over een ontmoeting, op 10 februari 1938, met twee andere potentiele deserteurs:

Ik waarschuwde ze voor een zekere Henk Geval, die in Barcelona als spion voor het Spaansche Republikeinse Leger werkzaam was. Ik had dit n.l. van den Hollandsche Consul te Barcelona vernomen, die mij voor hem had gewaarschuwd. Die avond zijn wij met ons drieën op stap geweest en in een café werden wij aangesproken door een Hollander die zich later bekend maakte als te zijn Henk Geval. 

Met de twee anderen maakt hij een afspraak voor de volgende dag maar de twee komen niet opduiken en hij veronderstelt dat ze door Geval wel eens 'opgepikt ' zouden kunnen zijn.

Arnold Hendrix uit Teegelen wordt 10 maart 1938 bij zijn terugkeer in Nederland aangehouden - hij verklaart dat Geval "was belast met toezicht op de haven van Barcelona waar hij was belast met het nagaan van uit het regeeringsleger gedeserteerde Nederlanders".

Hij gaat nog een stapje verder: niet alleen gaf Geval deserteurs aan maar er zouden zelfs deserteurs door zijn toedoen zijn gefusilleerd. Hij schrikt zich dan ook een ongeluk als hij ontdekt dat in de kolenbunker van het Engelse schip de Dover-Hill, waarmee hij clandestien de overtocht van Barcelona naar Marseille maakt, zich ook Geval blijkt te bevinden 'gevlucht uit Barcelona omdat hij vanuit een bepaalde kas 1000 peseta’s had gestolen.' Zijn conclusie:

Geval heeft in Spanje tegenover Nederlanders vele gemeene streken uitgehaald en hen een boel ellende bezorgd.

Gustav is vernietigend over hem: een oplichter en een 'deklassiertes element, minderwaardig noemt hij hem. Al werd hij aanvankelijk als een uitmuntend soldaat beschouwd. En dan vertelt Gustav een verhaal waaruit blijkt dat Geval in ieder geval voor de duvel niet bang was: hij ontsnapt uit Barcelona op een manier die hem zijn kop had kunnen kosten. Hij wendt zich op een gegeven moment tot de militaire politie en vertelt dat 'contrarevolutionaire elementen' hem Mauser-pistolen en munitie te koop hadden aangeboden. Hij had gezegd dat hij geen geld bij zich had maar wel een afspraak met ze gemaakt in een café. De militaire politie gelooft zijn verhaal en Geval krijgt tweeduizend peseta mee, twee politiemannen volgen hem om in het café de bende te kunnen arresteren nadat de koop gesloten was. Maar onderweg verliezen ze Geval uit het oog. Daarop gaan ze naar het afgesproken café maar Geval is er niet, hij is spoorloos verdwenen. Aanvankelijk denken ze nog dat de arme man slachtoffer van een provocatie was ...

Eddy van der Pluijm, onderzoeker van Kamp Amersfoort, meldt : Hendrik Geval, werd op 21-07-`44 in Kamp Amersfoort binnengebracht. Daar wordt hij ingeschreven als Häftling nr. 3131. Op 04-08-`44 word Hendrik op transport gesteld naar het Arbeitsamt Brueck (naar alle waarschijnlijkheid moet dit Brück am Ahr zijn). Hij is hier samen met zijn, naar ik vermoed, broer W. F. Geval (geb. 08-03-1923) naar toe gebracht. W. F. Geval was in Amersfoort Häftling nr. 3132. Verdere informatie ontbreekt.