Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Henk Amelung  had één oudere zuster en woonde vanaf zijn zesde op de Ceintuurbaan in Amsterdam. Daar had zijn moeder een parfumeriewinkel, zijn vader was chauffeur. Het gezin woonde op één hoog boven de winkel. Na de lagere school werkte Henk in de groente- en aardappelhandel en volgde twee wintercursussen landbouwonderwijs. In 1930 overleed Henks vader en binnen een jaar hertrouwde zijn moeder met een man die net was vrijgelaten uit de koepelgevangenis in Haarlem. Die had daar een gevangenisstraf van vier jaar uitgezeten vanwege poging tot doodslag op zijn vrouw. Na een ruzie over zijn overspel had hij haar met een mes in de rug gestokenIn de dertiger jaren woonde Henk afwisselend in Amstelveen en Amsterdam en was toen chauffeur.

De weinige informatie die we hebben over Henk Amelung tijdens de Spaanse Burgeroorlog komt van cassettebandjes die de Amerikaans/Nederlandse spanjestrijder Bart van der Schelling al op late leeftijd insprak  over zijn ervaringen in de Spaanse Burgeroorlog. Bart beschrijft daarin de slag bij Brunete ( juli 1937). Het Republikeinse offensief rond de dorpjes Brunete en Villanueva de la Cañada, ten westen van Madrid, was bedoeld om de omsingeling van Madrid door de troepen van Franco te doorbreken. Het is de geschiedenis ingegaan als de veldslag van de dorst, door de enorme hitte en het permanente gebrek aan water waar de troepen onder te lijden hadden. De Internationale Brigaden, met name de 11de en 15de brigades speelden een belangrijke rol in deze slag, maar de verliezen zijn enorm geweest en hebben tot veel desillusie onder de mannen geleid. Het leidde onder andere tot enkele gevallen van 'insubordinatie' en willekeurige executies van mannen die weigerden onzinnige bevelen uit te voeren. Bart vertelt dat hij bij het offensief Amelung tegenkomt die gewond is- de precieze omstandigheden zijn niet duidelijk. Hij noemt hem een fantastische, dappere man die als hij hem te hulp wil schieten zijn hulp weigert en zegt dat Bart verder moet vechten. 

In 1938 was Henk soldaatbestuurder van een pantserwagen. Na een toespraak op 21 september 1938 van premier Negrín van de Spaanse Republiek op de vergadering van de Volkenbond in Genève zouden de internationale vrijwilligers worden teruggetrokken. De Internationale Brigades werden in de loop van oktober 1938 ontbonden. De Volkenbond Commissie die moest toezien op het vertrek van de internationale vrijwilligers kwam toen tot een totaal van 12.673 buitenlanders in de Spaanse Republiek.

Een van hen was Henk Amelung. Zijn naam kwam op 25 november 1938 voor op een lijst van internationale soldaten in de XIde Internationale Brigade. Midden januari van het jaar daarop hadden 4640 mannen van 29 verschillende nationaliteiten Spanje verlaten. Henk Amelung was daar niet bij. Misschien behoorde hij tot een groep van meer dan 6000 man van voornamelijk Duitsers, Italianen en Oost-Europeanen die met de Spaanse nationaliteit in Spanje doorvochten. Henk had wat de politieke overtuiging van zijn familie betrof waarschijnlijk toen al geen reden om terug te keren. Zijn stiefvader raakte na de Tweede Wereldoorlog zijn Nederlandse nationaliteit kwijt vanwege zijn werk voor de Duitse bezetter. Zijn zuster was getrouwd met een Duitse militair. Mogelijk is hij gesneuveld gedurende de laatste gevechten in Catalonië in februari en maart 1939.

In ieder geval is de laatste vermelding in Nederland een aantekening op zijn kaart bij het Amsterdamse bevolkingsregister:  ‘25/11/38 - V.O.W.(vertrokken onbekend waarheen) – verm. naar Spanje – Spanje als vrijwilliger’