Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

De broers Petrus en Cornelis Dirks – vermoedelijke roepnamen Piet en Kees – kwamen uit een gezin met 19 kinderen waarvan er 5 op jonge leeftijd stierven. Op de gezinskaart staat dat Piet en Kees niet de eersten zijn die naar Spanje trekken: in februari 1933, ruim drie jaar voor het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog is de jongste broer, Anthonius, uit Salamanca teruggekeerd. Hij werkte er als elektricien. Piet en Kees waren op jonge leeftijd in Nederlandsch Indië geweest, in 1922 keren ze terug – de gezinskaart vermeldt niet of ze daar als soldaat waren.

In juni 1937 vertrekken ze alle twee naar Spanje. Piet wordt op 12 april 1938, vlak na zijn terugkomst uit Spanje, verhoord door de Haarlemse politie. Hij vertelt dat hij voor zijn vertrek geld had gekregen van ene Van Soolingen ( de “bekende ronselaar”, volgens het politierapport, dat ook meldt dat van Soolingen in december 1937 tot een week gevangenisstraf is veroordeeld). Van Soolingen heeft hem per taxi naar Den Haag gebracht, hij is met de trein naar Parijs gegaan en over Lyon, Perpignan en Carcassonne  - de gebruikelijke route – in Figueras in Spanje aangekomen waar hij wordt geregistreerd. Vervolgens gaat hij naar Albacete en van daar naar Madrigueras, volgens het politieverslag ‘om er te worden afgericht.’

Dirks vertelt de politie dat hij na een korte opleiding ingezet wordt aan het front bij Brunete, in de zomer van ’37 een van de meest verschrikkelijke veldslagen van de burgeroorlog, met zware verliezen aan Republikeinse zijde. Daarna vecht hij aan verschillende fronten. Voor zijn moedig gedrag aan het front van Teruel krijgt hij begin februari 1938 verlof om naar Barcelona te gaan. Daar besluit hij dat hij niet meer terug wil naar het front, hij weet een plek te vinden op een boot naar Marseille, waar hij met hulp van de Nederlandse consul doorreist naar Parijs. Daar krijgt hij hulp van de Franse communistische Partij en zo keert hij terug naar Nederland.  

Natuurlijk zijn de politieverslagen lang niet altijd een betrouwbare bron van informatie. In een verhoor van Spanjeganger Strijbosch vertelt deze dat hij al in januari ’38 met Dirks van Figueras naar Barcelona was gereisd, dat ze daar gearresteerd waren en 4 dagen ‘in de lik’ hadden gezeten, vrijgelaten waren en naar Valencia waren gereisd. Daar zou Dirks opnieuw zijn opgepakt “zij hadden zich namelijk in een cafe aan wijn te buiten gegaan.” Het is heel goed mogelijk dat Dirks verschillende wegen gezocht heeft om uit Spanje weg te gaan, eerst naar het Noorden, naar Figueras en daar de grens gesloten heeft gevonden. Dat hij naar Valencia zou zijn gegaan en vervolgens weer terug Barcelona lijkt minder waarschijnlijk maar mogelijk deden er geruchten de ronde dat het uit de haven van Valencia makkelijker was om weg te komen. In het verhoor door de Haarlemse politie laat Dirks geen woord los over zijn broer Cornelis – bekend als ‘Kees de baard’ die dan nog in Spanje is.