Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

De broers Sint en Fokke Klijnsma zijn in juni 1937 samen naar Spanje vertrokken. Over hun achtergrond is weinig bekend. Ze groeiden op in het Duitse Gronau, net over de grens bij Enschede, later woonden ze in Overdinkel.

Uit de documenten in het Nationaal Archief blijkt dat er aanvankelijk de nodige verwarring heeft geheerst over het lot van de beide mannen. Begin oktober '37 laat het Ministerie van Buitenlandse Zaken weten dat één van de broers - maar men weet niet welke - in Zuid-Spanje in het ziekenhuis ligt met een geamputeerd been. Eerder had het Ministerie het verkeerde bericht doorgegeven dat Sint Klijnsma gesneuveld zou zijn. Het Nieuwsblad van Friesland heeft het bericht op 10 september 1937 overgenomen onder de kop ' Fries gesneuveld te Spanje'. Waarop de veronderstelling berustte dat de broers Friezen zouden zijn, is evenmin bekend.

Het departement van Buiteniandsche Zaken heeft uit betrouwbare bron vernomen, dat de Nederlander Sint Klynsma op 9 of 10 Juli jl. gedurende de dorpsgevechten te Brunete, aan het Madrileensche front zou zijn gesneuveld, terwijl zijn broeder Fokke. die bijziende is en een bril draagt, zich op 30 Augustus j.l. in goede gezondheid te Albacete bevond bij de „Guardia Nacional de las Brigades Intemacionales . (Internationale brigade).

In een later bericht van Buitenlandse Zaken wordt gemeld dat Sint zijn moeder - inmiddels weduwe - heeft laten weten dat zijn jongere broer Fokke gesneuveld is. Ook Gustav draagt bij aan de nodige verwarring. Eerst meldt hij niets te weten van de Klynsma's, dan meldt hij dat Sint zwaar gewond was en in oktober 1937 gerepatrieerd zou zijn. Hij noteert: 'Ein guter Kamerad, gute Moral, politisch interessiert'. Maar Sint moet tot het einde van de burgeroorlog in Spanje zijn gebleven; zijn naam staat op de  lijst van "Uit Spanje teruggekeerde Vrijwilligers" van 21 december 1938, opgesteld door de Marechaussee te Breda en gericht aan de Centrale Inlichtingendienst. Het gaat om 17 'oud-Nederlanders' die gewond tot zwaar gewond zijn en waarvan de identiteitspapieren in beslag zijn genomen evenals 'de op hen bevonden communistische lectuur ( deze laatste in zeer geringe hoeveelheid).'

Op woensdag 21 december 1938 meldt het Twentsch Dagblad Tubantia: "Gewond uit Spanje teruggekeerd"

"Te omstreeks kwart voor vier arriveerde gisteren te Enschede een der gewonde Nederlandsche vrijwilligers, die uit Spanje zijn teruggekeerd. Het was de 26 jarige J.Klijnsma uit Overdinkel, die Maandag met het eerste transport gewonden uit Barcelona uit ons land is aangekomen. Klijnsma heeft op 30 Juli van dit jaar aan het Ebro-front een schot in het bovenbeen gekregen waardoor zenuwen werden geraakt. Hij is nog steeds invalide en loopt zeer moeilijk. Er bestaat echter hoop dat de verwonding nog zal genezen. Klijnsma vertelde ons dat zijn jongere broer die reeds eerder naar Spanje was gegaan. het vorig jaar bij Brunette was gesneuveld. Hij heeft achttien maanden in Spanje vertoefd. Hij is gewond geraakt bij een stormaanval der regeringstroepen. Hij vertelde voorts dat hij uitstekend was behandeld en dat de voorstanders van de regeering van meening zijn dat zij nooit zullen worden overwonnen. Ook hij zelf was er van overtuigd dat Franco niet zal winnen. "

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog hield de Binnenlandse Veiligheidsdienst een dossier bij van Sint Klijnsma. Het vermeldt dat hij tot 1965 lid was van de CPN en dat de hele familie als communistisch bekend stond. Het bevat nog een opmerkelijke passage : 

“Mij wordt medegedeeld dat aan dit adres woonachtig is een zekere Klijnsma, die met zijn beide broers destijds in Spanje gevochten heeft en er prat op gaat, dat hij daar meerdere honderden geestelijken heeft doodgeschoten. Zijn beide broers zijn overleden. Iedere woensdagavond houdt hij zitting in zijn huis voor de E.V.C. en wordt genoemd als leider van den zwarten handel”.

Het dagblad Tubantia meldt in september 1966 dat Sint Klijnsma zijn Nederlanderschap heeft teruggekregen: 

SINT KLIJNSMA is sinds een goeie maand wéér Nederlander. Op 25 januari 1912 in Gronau geboren, had hij de Nederlandse nationaliteit. Die verloor hij — heel doelbewust — op 25-jarige leeftijd, toen hij dienst nam in het Spaanse regeringsleger, dat tevergeefs trachtte de revolutionaire troepen van generaal Franco te bedwingen. „Wij jongeren zagen toen al het fascistisch gevaar, waar heel Europa jaren later nog onder gebukt zou gaan”, zegt hij. Tweemaal werd Sint Klijnsma in de harde strijd gewond, maandenlang lag hij in een Spaans hospitaal. Toen hij eind december 1938 naar zijn woonplaats Overdinkel terugkeerde, was hij staatloos. In de oorlog heeft hem dat van de zijde der Duitse bezetters de nodige moeilijkheden opgeleverd: tweemaal werd hij gearresteerd. Na de bevrijding heeft hij al eerder geprobeerd het Nederlanderschap te herkrijgen, in de jaren vijftig, maar die eerste poging liep op niets uit. Omdat de staatloosheid telkens weer onaangename hinderpalen opwierp („zelfs voor een fietstochtje naar Gronau moest ik nog een visum hebben en natuurlijk had ik ook een verblijfs- en werkvergunning nodig”) besloot hij vorig jaar augustus zijn verzoek te herhalen. En ditmaal met een vrij snel positief resultaat. De heer Klijnsma nog steeds wonend in Overdinkel maar werkzaam op de Bamshoeve in Enschede, voelt niets voor een foto in de krant. „Waarvoor? Is ’t zo’n verdienste dat je weer Nederlander bent geworden?”.