Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Het leven is niet vriendelijk geweest voor Co Roelofs. Hij is nog geen 6 jaar oud als zijn moeder overlijdt. Zijn vader - beroep instrumentslijper - blijkt blind te zijn, een gevolg van zijn beroep? De drie kinderen uit het gezin komen onder de voogdijraad en worden in inrichtingen opgenomen, vader komt in een blindeninrichting. Co lijdt aan tuberculose en komt ook daarvoor in verschillende inrichtingen terecht.

In 1933 blijkt hij in Amsterdam te wonen, op een zolderkamertje bij een achternicht. Hij heeft nauwelijks werk, verklaart deze achternicht en "vanwege het gevaar voor besmetting van mijn kinderen had hij ook geen huiselijk verkeer in mijn gezin. Hij sliep dan ook alleen maar op genoemd zolderkamertje en verder spraken of zagen wij hem zelden of nimmer." Kerstmis 1936 verdwijnt hij definitief, na enige onenigheid over achterstallige huur. Hij gaat naar Spanje, samen met een vriend van hem, Co van Dam. Hij vecht aan de fronten van Malaga, Granada, Pozo Blanco, Brunete en raakt daarbij ook gewond. In een in het Frans gesteld rapportje over zijn verblijf in Spanje wordt verteld dat hij sinds 1931 lid was van de Communistische Partij van Nederland, dat hij een goede kameraad was en dat zijn moreel hoog was. Over eventuele tuberculose geen woord. In maart 1938 neemt hij het besluit te deserteren - samen met dezelfde van Dam waarmee hij naar Spanje was vertrokken. Ze roepen de hulp in van de Nederlandse consul in Barcelona. Die geeft hen 100 pesetas "daar zij de kans hadden, indien zij civiele kleeren konden koopen, om met een Fransche vrachtwagen de grens te bereiken."

Dit gebaar roept de ergernis op van de Amsterdamse officier van Justitie Van Dullemen die in al zijn rapporten blijk geeft een grote hekel te hebben aan de Spanjegangers. In juli 1938 schrijft hij:

"Reeds eenige keeren is mij gebleken dat hier ter stede aan uit Spanje teruggekeerde personen weer klakkeloos 'werkloozensteun' wordt uitgekeerd en andere 'voorrechten' worden gegeven; zoo schijnt o.a. het dochtertje van den bekenden communist Jef Last (..) kosteloos onderwijs te ontvangen op het Barlaeus-Gymnasium alhier, waar zij verschijnt, getooid met het embleem der Sovet-Unie, de hamer met sikkel! (..) Het is toch wel een beetje teveel gevergd van het kleine percentage Amsterdammers, die de hooge gemeente-fonds belastingen betalen, dat zij lijdelijk moeten toezien, dat die gelden besteed worden aan niet-Nederlanders, ondermijners van den Ned. Staat."

Het moet Roelofs niet gelukt zijn de Franse grens te bereiken en wat er daarna met hem is gebeurd, is niet bekend. In oktober 1938 staat hij op een lijst van gewonden en zieken die 19 oktober gerepatrieerd gaan worden. Het ziekentransport gaat via Perpignan naar Parijs. Onduidelijk is hoe en wanneer Roelofs terugkomt in Nederland.

In 1939 trouwt Roelofs met een zuster van zijn vriend van Dam, in 1940 en 1942 worden twee dochters geboren maar het huwelijk eindigt in 1954 in een echtscheiding. De Binnenlandse Veiligheidsdienst volgt zijn na-oorlogse doen en laten. Gemeld wordt dat hij in '46 en '47 lid was van de CPN. In 1950 heeft hij kennelijk een baan gevonden als losser in de haven. De BVD noteert:

“In januari 1951 weigerde hij als protest tegen de Amerikaanse wapenleveranties aan West-Europa het Amerikaanse schip 'Grenville Victory' te helpen lossen.”

In 1955 wordt zijn verzoek om hernaturalisatie geweigerd. De laatste aantekening in zijn BVD-dossier is van 1958: hij woont dan in een tehuis voor daklozen.