Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Begin 1939 laat de CID talloze burgemeesters in heel Nederland nagaan welke spanjegangers er in hun gemeenten verkeren ; van de burgemeester van Ooststellingwerf komt het bericht dat in zijn gemeente één spanjeganger bekend is, namelijk Visser, Sipke, apothekerassistent, die van 9 september tot 25 december 1936 in Spanje als helper bij de ambulancedienst werkte.

Over zijn tijd in Spanje vonden wij geen documentatie. Na zijn terugkeer  in Nederland  werkte hij op de distributiedienst in Groningen. Vanwege zijn werk voor het verzet, waarvoor hij meer dan 250.000 bonkaarten verduisterde, werd hij in 1944 door de Duitsers gearresteerd. Op 22 augustus 1944 werd hij in kamp Vught gefusilleerd.

Van de website van kamp Amersfoort de volgende biografie:

Sipke wordt geboren in de voormalige Friese gemeente Wymbritseradeel, in het dorp Oppenhuizen. Hij trouwt rond het jaar 1927 in Tasikmalaya in Indonesië en komt met zijn vrouw terug naar Nederland voor de geboorte van hun eerste kind in augustus 1929, een dochter. Daarna gaat het jonge gezin terug naar Indonesië waar hun tweede dochter wordt geboren in mei 1932. Het derde kind, een zoon, ziet in oktober 1933 het levenslicht in Amsterdam. Daarna gaan moeder en de twee jongste kinderen terug naar Indonesië. In de Tweede Wereldoorlog komen moeder en de kinderen in een jappenkamp terecht.

Vanaf begin 1936 wordt Spanje geregeerd door een Volksfront van socialisten en communisten, door middel van verkiezingen aan de macht gekomen. In juli 1936 grijpt generaal Franco de macht en is de Spaanse burgeroorlog een feit. Gedreven door het ideaal van linkse solidariteit gaan vanaf het najaar van 1936 tienduizenden vrijwilligers uit Europa, de Verenigde Staten en Canada naar Spanje. Zij willen meevechten tegen het Franco-fascisme.
Bij deze antifascistische ‘Internationale Brigades’ zijn ook honderden Nederlanders, onder wie Sipke. Deze Spanjestrijders zijn bij terugkeer hun Nederlanderschap kwijt omdat ze ‘in vreemde krijgsdienst zijn getreden’. Ze blijven strijdbaar; in de Tweede Wereldoorlog nemen velen van hen deel aan het verzet.

Tijdens de oorlog werkt Sipke Visser – lid van de CPN – in Groningen op het distributiekantoor. Hij is daar chef-uitreiking van de distributiekaarten en -bonnen. Samen met collega Auke Dijkstra wordt Sipke actief lid van het verzet. Eerst van de groep-Vonk, deze groep geeft de socialistische verzetskrant De Vonk uit. In 1942 wordt de hulp ingeroepen van Gerrit Boekhoven, bedrijfsleider van de Noord Nederlandse Clichéfabriek. Hierdoor worden talrijke grafische werkzaamheden mogelijk. Uit dit contact ontstaat de groep ‘De Groot’ onder leiding van Gerrit Boekhoven. Gerrit heeft al vanaf de zomer van 1940 een groep socialistische jongeren om zich heen waarmee ongewapend verzet wordt gepleegd. Er ontstaat een goede samenwerking in deze groep, die bestaat uit mensen van zeer uiteenlopend karakter. Sipke houdt zich voornamelijk bezig met hulp aan onderduikers en de daarvoor noodzakelijke bonkaarten. Sipke speelt zelfs een keer voor NSB’er om aan de juiste papieren te komen.

Binnen het verzet wordt Sipke ‘De Baas’ genoemd, zijn schuilnaam. Lange tijd gaat het verzetswerk goed. Op 13 juni 1944 trouwt Sipke met Klazina Stienstra. Het is voor beiden een tweede huwelijk. Klazina is in verwachting en ze hopen op een rustig gezinsleven en een spoedig einde van de oorlog. Twee weken later, op 3 juli 1944, worden Sipke en Auke, als gevolg van verraad, opgepakt. Via het huis van bewaring in Groningen gaat Sipke op 5 augustus op transport naar kamp Amersfoort. Van daar uit naar de bunker in kamp Vught. Op 22 augustus 1944 wordt Sipke samen met Auke op de fusilladeplaats vlakbij kamp Vught gefusilleerd. Met hen nog 21 anderen.
De groep ‘De Groot’ gaat onverminderd door met verzetsactiviteiten. Daar komt een abrupt einde aan in januari 1945, na een aantal noodlottige arrestaties. Eind februari is bijna de hele groep gearresteerd. Tien mensen worden doodgeschoten, de meeste andere slachtoffers komen om in gevangenschap in Duitsland.
Op 21 januari 1945, vijf maanden na Sipkes’ dood, wordt zijn dochter geboren.