Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

De gegevens in deze biografie zijn grotendeels gebaseerd op een verslag van een gesprek van Besseling met de Nederlandse consul in Fleetwood, Engeland waar hij in 1943 woonde. Het kan zijn dat hij daarom zaken net iets anders voorstelt dan het in werkelijkheid gegaan is.

Besseling is de jongste in een gezin met 6 kinderen, 3 jongens en 3 meisjes. Zijn moeder overlijdt als hij 10 jaar oud is. Zijn vader is steenlosser en een stevige drinker. Theo is een stoute jongen, hij loopt weg van school. Op zijn 14degaat hij werken als venter. Hij trouwt als hij 20 jaar is met Cornelia Dollé en ze krijgen 3 kinderen. Het huwelijk gaat niet goed, en ze gaan uit elkaar. Zijn vrouw gaat weer bij haar moeder inwonen. De formele scheiding zou echter pas op 16 maart 1946 worden uitgesproken.

Hij geeft aan in Veenhuizen en in de gevangenis te hebben gezeten, waarom is niet duidelijk. Toen hij van zijn vrouw af was ging hij communistische kranten lezen en dat bracht hem ertoe naar Spanje te gaan. Via een wervingsbureau in Amsterdam zegt hij naar Frankrijk te zijn gegaan om daar dienst te nemen in het Spaanse republikeinse leger met de bedoeling vervolgens naar Barcelona te gaan. Maar misschien heeft Daan Dollé, mogelijk zijn zwager, hem ook op het idee gebracht. Hij zegt 2 maanden in Frankrijk bij een autotransport getraind te hebben. Hierbij zijn vraagtekens te plaatsen; er werd niet in Frankrijk getraind voor de Internationale Brigades, alleen in Spanje. Daarnaast was 2 maanden training in die tijd erg lang. De meesten vrijwilligers vertrokken in 1938 na hooguit een week training naar het front.

Toen de tijd rijp was om naar het front te gaan, hield, zoals hij het formuleert, de oorlog in Spanje op en werd hij met anderen per trein naar Nederland teruggezonden. Hij zegt dat hij in 1939 naar Spanje is gegaan, maar dat lijkt niet correct. De Internationale Brigades zijn in november 1938 teruggetrokken en ontbonden. En hij zal dus zeer waarschijnlijk meegegaan zijn met de groep Nederlanders die op 5 december 1938 in Roosendaal aankomt. Hij zegt 2 maanden eerder te zijn vertrokken; dat zou er op neer komen dat hij half september 1938 naar Spanje is afgereisd. De overzichten van aankomsten van nieuwe vrijwilligers stoppen na augustus 1938, dus met zekerheid is hier niets over te zeggen. Overigens wordt in het proces-verbaal dat door een Haarlemse rechercheur is opgesteld, gesuggereerd dat hij na aankomst in Parijs al is teruggekeerd.

Zodra hij terug is in Haarlem staat de recherche voor de deur om zijn geval te onderzoeken. Kort daarop krijgt hij officieel bericht dat hij zijn Nederlanderschap heeft verloren omdat hij in vreemde krijgsdienst is getreden. Hij is werkloos en vanwege het verlies van zijn Nederlanderschap krijgt hij geen steun. Hij gaat weer venten. Na het uitbreken van de Tweede Oorlog in september 1939 hadden vissersschepen problemen om bemanningsleden te vinden omdat velen niet meer durfden te varen vanwege de oorlog. Hij maakt daarvan gebruik door in maart 1940 aan te monsteren op de stoomtrawler “Bergen” en is zo in juni 1940 in Aberdeen terechtgekomen. 

De trawler werd gevorderd door de marine, zoals met de meeste van de 38 Nederlandse vissersschepen die in Engeland waren, bij het uitbreken van de oorlog gebeurde. Besseling geeft aan niet in marinedienst te willen vanwege het verlies van het Nederlanderschap. Van de trawlers bleven er 15 echter voor de visvangst bestemd, met Fleetwood, aan de Engelse westkust iets ten noorden van Blackpool als thuishaven. Zij visten op de Ierse Zee en hadden goede vangsten. Besseling blijft als stoker op de vissende trawlers varen. Hij vestigt zich in Fleetwood. Door het verlies van het Nederlanderschap komt hij in de problemen omdat hij zowel aan de Engelse als de Nederlandse overheid inkomstenbelasting moet betalen. In eerste instantie geeft hij aan Engelsman te willen worden, mede omdat hij op dat moment samenleeft met een Engelse vrouw. Later verandert hij van mening en geeft aan dat hij toch de Nederlandse nationaliteit weer terug wil. Hij bevestigd dat met een verzoekschrift aan de koningin. De Engelse belastingaanslag wordt hem daarop kwijtgescholden

Over hoe het Besseling na zijn terugkeer naar Nederland is vergaan, is niets bekend.