Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Jan is een zoon van wollenstoffenwever en ‘wijnsteker’ Joannes Henricus van Beurden (Tilburg, 1886) en Peternella Catharina Spijkers (Tilburg, 1886). Nadat Joannes sr. op latere leeftijd arbeidsongeschikt raakt, werkt hij ook nog enige tijd als melkboer. In dit gezin worden negen kinderen geboren: zeven zonen en twee dochters. Joannes Adrianus is het vijfde kind en de vierde zoon. Men verhuist zeer regelmatig, zo’n beetje elke anderhalf jaar. Vanaf 1934 woont de familie op het adres Schaepmanplein 5 in Tilburg.

Jan werkt in de Tilburgse textielindustrie en komt daar in aanraking met linkse politieke opvattingen. Dit geeft thuis overigens wel spanningen; zijn ouders doorzoeken zijn zakken op pamfletten. Jan van Beurden is zover bekend echter geen lid van een politieke partij geweest. Zonder het thuis of waar dan ook aan te kondigen houdt hij op een dag opeens op met werken en vertrekt. Volgens een schriftelijke verklaring van zijn ouders, afgegeven aan hoofdagent Raaphorst in oktober 1938, is Jan in Spaanse krijgsdienst getreden. Mogelijk reist hij af in gezelschap van plaatsgenoot Albertus Smits en de jonge Amsterdammer Jan Zomer. Foto's van Zomer, en van Sjef Doedee, ook een uit Tilburg afkomstige Spanjestrijder, zal Van Beurden na hun overlijden blijven bewaren.

Jan van Beurden dient als soldaat in de 11de Internationale Brigade (compagnie ‘De Zeven Provinciën’) en vecht onder andere aan het Ebrofront. Ook is hij betrokken bij de gevechten rondom de stad Teruel. Hij raakt gewond aan de rechterarm en maag en keert eind 1938, na de opheffing van de Internationale Brigade, met het grote transport dat onder officiële begeleiding van de Nederlandse autoriteiten staat  (met een grote groep onder leiding van Piet Laros) terug naar Nederland getransporteerd. In de Gustav-liste wordt hij een doorsnee soldaat genoemd die niet politiek geëngageerd is; “moralisch nicht eindwandfrei”. Hij is nogal onstandvastig en drinkt bovendien graag. Szinda meldt ook dat Van Beurden graag lid zou zijn geworden van de Spaanse communistische partij, maar daar laat men hem niet binnen. Nog lang blijft Jan last houden van reuma, een ziekte die hem in Spanje voor het eerst parten speelt.

Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog duikt hij onder. Hij werkt enige tijd in de Noordoostpolder en de Wieringermeer, en hoopt zich zo aan de Arbeitseinsatz te kunnen onttrekken. Na verraad wordt hij echter toch opgepakt en in het Ruhrgebied tewerkgesteld. Na verloop van tijd mag Van Beurden met verlof en op 11 april 1944 treedt hij in het huwelijk. Dit nadat hij met de laatste trein vanuit Wuppertal weer terug naar Nederland is gekomen. De politie staat echter op het station klaar om hem te ondervragen. Op een teruggekeerde dwangarbeider en oud-Spanjestrijder zit men in Tilburg blijkbaar niet te wachten. Maar om aan een verhoor te ontkomen springt Jan net voor aankomst uit de rijdende trein.

Na de bevrijding gaat Jan bij de AaBee-fabriek aan de slag. Hier wordt hij ontslagen omdat hij door het verlies van zijn Nederlandse nationaliteit niet over een werkvergunning beschikt. Daarna werkt hij onder meer, net als zijn vader, als melkboer. Ook is hij een verdienstelijk judoleraar. Zonder veel wroeging kijkt Jan terug op zijn tijd in Spanje, er was ook tijd voor vertier en soms kon er wat gedronken worden. Zodra hij in de jaren '60 weer tot Nederlander wordt genaturaliseerd gaat Van Beurden met de auto als toerist naar Spanje. Ook bij herdenkingen in 1986 en 1996 is Jan van Beurden erbij. Bij deze bezoeken, maar ook op andere momenten, worden herinneringen aan de burgeroorlog opgehaald. Zo zouden Jan en zijn kameraden eens een reprimande van Tito hebben gehad. De communist Josip Broz was, voordat hij later president van Joegoslavië zou worden, betrokken bij de strijd in Spanje. Vooral op het wervingsbureau van de Komintern in Parijs was hij actief. Niet lang na zijn laatste bezoek aan Spanje overlijdt Jan van Beurden op 27 maart 1997 in zijn geboortestad.