Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

De familie van Arend Broek heeft nooit geweten wat er met hem is gebeurd nadat hij begin maart 1938 naar Spanje was vertrokken. In de familie circuleren verschillende verhalen: hij zou er nooit zijn aangekomen, hij zou er in een kamp hebben gezeten, hij zou er zijn gesneuveld. De documenten uit het archief van de Internationale Brigaden bewijzen dat hij wel degelijk in Spanje is aangekomen, op 6 maart 1938 in Massanet. Dat betekent dat hij waarschijnlijk lopend de Pyreneeën over is gekomen.

De situatie in Spanje is dan voor de Republiek al bijzonder slecht. In maart en april 1938 stoten de troepen van Franco bij Viñaros door naar de Middellandse Zee en wordt Catalonië van de rest van Republikeins Spanje afgesloten. "Italië en Duitsland beginnen een nieuwe grote aanval op Spanje" kopte het Volksdagblad op woensdag 9 maart 1938 - en "Spanje redden, is de vrede redden" luidt de conclusie.

Wat de motieven waren van Arend Broek om naar Spanje te gaan, is onbekend. Op 24 maart meldt een document dat hij vanuit een niet nader omschreven 'instructiebasis' naar het front wordt gestuurd. Daarbij staat de vermelding "fusil ametrallador" - hij is de enige Hollander in deze 18de sectie die voornamelijk uit Spanjaarden bestaat. Gustav is zeer negatief over hem; in zijn verslagje meldt hij wel dat 'de ouders in Holland zeer goede antifascisten geweest moeten zijn. Zijn vader schrijft in een brief dat hij gehoord heeft dat zijn zoon laf is en niet goed voor de vrijheid vecht en dat hij onder die omstandigheden niet naar huis hoeft te komen en zijn vader niets van hem wil weten'. Hij meldt ook dat Arend geprobeerd heeft te deserteren en dat zou een verklaring zijn voor het feit dat zijn naam voorkomt op een document - zonder datum - uit de militaire strafgevangenis van Casteldefels (bij Barcelona). Deze gevangenis had een bijzonder slechte naam; volgens een rapport van een onderzoekscommissie van de Internationale Brigaden van augustus 1938 werden de gevangenen er slecht behandeld, voedsel en hygiëne waren erbarmelijk. De hele directie wordt in september 1938 gearresteerd.

Maar we weten dus niet in welke periode Broek in Casteldefels heeft gezeten. Op een gegeven moment wordt hij vrij gelaten. Op het eerder vermelde ongedateerde document staat dat hij 'onder escorte' teruggebracht wordt naar de 35ste divisie, samen met Albert Smits, Cornelius Hoogveld, Wilhelm Voedee (moet zijn Voetee) en Lambertus Duitsch (Duits). Op een eveneens niet gedateerd document  van de 11de 'brigada mixta', Batallon 41 staat dat 'Arend van der Broek' gewond is. Daarna ontbreekt ieder spoor. De kans dat hij in Spanje gesneuveld is, is zeer groot.