Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Elisabeth, Bets, wordt op 23 september 1884 in Amsterdam aan de Borssenburgstraat 33 geboren. Het Joodse gezin telt zeven kinderen, vijf dochters en 2 zonen, Elisabeth is de jongste.

Ze volgt de opleiding tot verpleegster in het gemeenteziekenhuis aan de Coolsingel in Rotterdam en behaalt in 1912 haar diploma. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werkt Bets in Brussel voor de Britse verpleegster Edith Cavell. Edith is lid van een ondergrondse organisatie die Britse, Franse en Belgische krijgsgevangenen helpt ontsnappen. Voor haar aandeel in deze acties wordt Edith ter dood veroordeeld en in 1915 door een Duits vuurpeloton om het leven gebracht. Na de Eerste Wereldoorlog werkt Bets in het Joods ziekenhuis aan de Schietbaanlaan in Rotterdam.

In juli 1937 vertrekt ze naar Spanje samen met twee andere verpleegsters en een medisch masseur. Naar alle waarschijnlijkheid waren dit Beb Groen, Annie Ven en Jan Kerker. Bets blijft twee maanden in Spanje en werkt voor de Servicio Sanitario Internacional (SSI), de medische dienst van de International Brigade. Waarom zij al na twee maanden terugkeert naar Nederland is niet duidelijk.

Ze hervat haar werk in het joodse ziekenhuis in Rotterdam. Wanneer de Duitse bezetter Nederland binnenvalt, is Bets hoofdverpleegsters in dit Joodse ziekenhuis. Vanwege haar functie ontvangt ze een sperre, zodat ze gedurende haar tijd als hoofdverpleegster gevrijwaard blijft van deportatie. De patiënten zijn tot op zekere hoogte veilig in het hospitaal, hoewel de situatie erbarmelijk geweest moet zijn. Bets blijft zich inzetten zo goed als ze kan, maar op 26 februari 1943 wordt dan toch het ziekenhuis ontruimd. Tot grote ontzetting van het personeel en van veel buurtbewoners worden alle patiënten in vrachtwagens ingeladen en afgevoerd.

Enkele maanden later, tijdens een van de laatste grote razzia’s in Amsterdam in juni 1943 kan Bets’ verpleegster uniform haar niet meer redden. Ze wordt gearresteerd en komt in Westerbork terecht. Vanaf daar wordt ze op 14 september 1943 op transport gezet naar Theresienstadt. Vanuit de trein lukt het haar om een briefkaart uit het raam te gooien voor haar goeie vriendin Engel Knol. Deze is bewaard gebleven. Bets schrijft,

            Lieve Engel,

Ben op weg naar Theresienstadt. Je kunt proberen me daar heen te schrijven. Ik ga rustig de toekomst tegemoet. Dank voor al je vriendschap. Ik hoop er nog van te kunnen genieten.

Dag lieverd, tot later

Een kus van Bets

Voor zover bekend is dit het laatste bericht van Bets aan haar vriendin. Vanuit Theresienstadt wordt ze afgevoerd naar Auschwitz, waar ze, vrijwel direct na aankomst, op 21 oktober 1944 wordt vermoord. Ook geen van de broers of zussen van Bets hebben de oorlog overleefd.

Bets is nooit getrouwd geweest.