Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Dirk van Gellecum was de oudste in een gezin met acht kinderen en groeide op in de aan elkaar grenzende Amsterdamse volkswijken Jordaan, Haarlemmerbuurt en Staatsliedenbuurt. Hij werd in 1932 afgekeurd voor militaire dienst vanwege platvoeten, trouwde in 1935 en in dat zelfde jaar werd zijn eerste zoon geboren. In december 1937 verliet Dirk het jonge gezin en bivakkeerde op een zolderkamer. Een paar weken later vertrok hij naar Spanje.

Na een winterse voettocht komt een ploeg van 35 internationale vrijwilligers op 13 januari 1938 aan in het Catalaanse dorp Espolla aan de voet van de Pyreneeën. De enige Nederlander in die groep is Dirk van Gellecum.

Na een korte opleiding in het instructiebataljon in Madrigueras vertrekken 227 nieuwe interbrigadisten - waaronder Dirk - op 11 februari als versterking van de XIde  Internationale Brigade naar het noordelijker gelegen Aragonfront. Hij zal daar de republikeinse catastrofe hebben meegemaakt als de Franco-troepen in maart en april 1938 doorbreken naar de Middellandse Zee. De soldaten van de Internationale Brigades zijn na hevige achterhoede gevechten en aanhoudende luchtaanvallen gedemoraliseerd en trekken zich terug in Catalonië.

Dirk wil niet weer naar het front en wordt daarom gevangengezet. Hij wordt door politiek-commissaris Krijn Breur aangespoord om terug te keren naar zijn eenheid maar deserteert alsnog. Hij neemt vanuit Reus, bij Tarragona, de trein naar Barcelona en kan met hulp van de Nederlandse consul Spanje verlaten. Maar volgens informatie in het archief van de Internationale Brigades in Moskou van de hand van Gustav Szinda:
“ ... Desertierte von der Einheit, wurde verhaftet und sass im Gefängnis und sollte als unerwünschtes Element von spanischen Territorium ausgewissen werden.” ( ... Deserteerde van zijn eenheid, werd gearresteerd en zat in de gevangenis en werd als ongewenst element  Spanje uitgezet.)
Dirk van Gellecum had nog wel het geluk dat hij zijn Nederlandse nationaliteit, vanwege buitenlandse krijgsdienst, niet was kwijtgeraakt. Al blijft dit vreemd omdat hij op 11 augustus 1938 over zijn Spaanse avontuur door de Amsterdamse politie nog aan de tand is gevoeld.

Na vijf maanden in Spanje was Dirk dus weer terug in Amsterdam. Hij ging weer bij zijn vrouw in de Jordaan wonen en was op tijd terug voor de geboorte van hun tweede kind.

Al in juli 1940 werden Dirk en zijn vader – beiden waarschijnlijk werkloos – door het Gewestelijk Arbeidsbureau (GAK) in Amsterdam gedwongen in Duitsland te werken, de zgn. Arbeitseinsatz. Ze kwamen ten noorden van Berlijn bij de Luftwaffe terecht. Hierna werkte Dirk van1941 tot 1942 in een Duitse chemische fabriek.
Dirk van Gellecum werd op 15 juni 1944 - reden onbekend, maar mogelijk vanwege ontduiking van de Arbeitseinsatz - vastgezet in het cellencomplex van  het Amsterdamse hoofdbureau van politie. Hierna werd hij gedwongen tewerkgesteld bij de Artillerie Inrichtingen Hembrug in Zaandam. De maand erna zou hij naar een Duits vliegveld moeten vertrekken maar toen dook hij onder. 

Eind januari 1945 echter vertrokken Dirk en zijn vader via het GAB vrijwillig naar het bij de Duitse luchtmacht in gebruik zijnde vliegveld Eelde bij Groningen om daar te gaan werken. Mogelijk waren zij hiertoe - door de barre omstandigheden in de hongerwinter - gedwongen om toch nog inkomsten te genereren voor hun familie. Het werk voor de Duitsers duurde ruim twee maanden. Op 13 april 1945 werd het vliegveld namelijk veroverd door het Canadese leger, maar in juni konden ze pas terugkeren naar Amsterdam.

Dirk werd in 1950 tot een voorwaardelijke gevangenisstraf veroordeeld voor een poging tot inbraak. Hij was niet politiek actief maar wel lid van het aan de CPN gelieerde vakverbond EVC (Eenheids Vakcentrale).

Hij woonde met zijn tweede vrouw in Amsterdam in de Indischebuurt en Slotervaart en vanaf 1971 tot zijn dood in Geuzenveld.