Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Johan André Botter, die op 6 november 1916 in Watergraafsmeer het levenslicht zag, was een zoon van de uit Groningen afkomstige kleermaker Andreas Johannes Botter (geb. 20-1-1884) en de Amsterdamse Freke Clasina Steevens (geb. 12-6-1892). Johan was de middelste van drie kinderen. Zijn oudste broer Pieter Gerardus (geb. 1912) was ook kleermaker. Het gezin woonde aanvankelijk in Amsterdam (Christiaan de Wetstraat 8’ “, Nieuwe Herengracht 197) en verhuisde in 1933 naar Hilversum. Johan gaf in 1936 als adres Rigelstraat 74 op, in 1938 was het Coehoornstraat 16.

Uit een verslag van de Inlichtingendienst te Amsterdam, gedateerd 8 december 1936, blijkt dat Johan Botter (overigens daarin vermeld als Johan Anton, maar met de juiste geboortedatum) met vijf andere ‘verdachte personen’ is aangetroffen in een trein op weg naar Spanje. Het verdere lot van de mannen was de dienst onbekend. Het gezelschap bestond uit de zeeman Cornelis Melchers (Amsterdam, 18-3-1897), diens jongere broer de stoker Pieter Melchers (Amsterdam, 24-12-1903), de stoker Pieter Blinderman (Amsterdam, 17-11-1891), verwarmingstechnicus Stephanus Johannes Grose, en metaalarbeider Nicolaas Willenbroek (Amsterdam 11-11-1904). Van deze groep zouden de gebroeders Melcher en Pieter Blinderman uiteindelijk niet in Spanje aankomen. Johan, die als beroep ‘journalist’ opgaf, was de enige Hilversummer in het gezelschap van Amsterdammers. Of hij inderdaad verslaggever was, is de vraag gezien zijn jeugdige leeftijd (20 jaar).

Johan is wel degelijk in Spanje gearriveerd, maar zijn lot was tragisch. Op een getypte Komintern-lijst van vermiste Hollanders staat J.H. Botter als nr. 34 met de hand bijgeschreven. Als zijn aankomstdatum in Spanje staat 12.36 (december 1936) vermeld. Wat hem is overkomen is een vraagteken: ‘gv. Jarama?’ Gevallen bij de Jarama?

Zijn ouders plaatsten op 20 mei 1938 advertenties in het  sociaal-democratische Utrechts Volksblad en het eveneens sociaal-democratische Zaans Volksblad. ,,Heden kregen wij de officiële mededeling, dat onze zoon Johan André, oud 21 jaar, is gevallen in Spanje. Hij stierf voor de strijd van de Internationale Arbeidersklasse.” In  het Zaans Volksblad verscheen daags daarop een grote advertentie, die is ondertekend door 186 mensen. De tekst luidt: ,,Ondergetekenden betuigen hiermede hun innige deelname aan de Fam. Botter, Hilversum, met het verlies van hun Zoon Johan André, die zijn leven liet in Spanje voor de strijd der Internationale arbeidersklasse.”

De Slag bij de Jarama duurde van 2 tot 24 februari 1937. Aangezien Johans ouders in het overlijdensbericht meldden dat hun zoon 21 jaar was toen hij overleed, zal hij niet in de Slag bij de Jarama zijn gesneuveld, maar is hij in ieder geval na 6 november 1937 gestorven.

De vader van Johan heeft het overlijden van zijn zoon op het gemeentehuis in Hilversum gemeld. Op de gezinskaart van Andreas Johannes Botter in het Hilversumse Bevolkingsregister is bij Johan André aangetekend: ‘volgens med. v/d vader d.d. 20-5-38 dezer dagen in Spanje overl.’

Johans ouders bleven in Hilversum wonen. Zijn moeder stierf in 1972 en zijn vader in 1976. Zijn oudste broer Pieter huwde in 1939 een Duitse en overleed in 1984 in Hilversum. Zijn jongste broer Ferdinand verhuisde naar Duitsland (vóór 1976).