Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Gerard du Bruin was de zoon van een joodse vader en een niet-joodse moeder. Zijn eerste levensjaren woonde hij in de oude Jodenbuurt. Kort na de Eerste Wereldoorlog verhuisde het gezin naar Vogeldorp, een nooddorp in Amsterdam-Noord nabij het W.H. Vliegenbos. Politiek viel de appel niet ver van de boom. Daar waar zijn vader nog een aanhanger was van David Wijnkoop, was Gerard fervent lid van de CJB, later van de CPH.

Sommigen zeggen dat hij een tragische jongen was die zijn draai niet kon vinden, een dobberende figuur. Anderen, waaronder zijn zus Frida, spreken dat weer tegen. Misschien ligt de verklaring voor deze tegenstrijdigheid wel hierin, dat degenen die het eerste beweren Gerard alleen na zijn Spanjetijd hebben gekend. Hij vocht namelijk in Spanje, waar hij politiek secretaris was van de groep van 18 Nederlanders van het Thälmannbataljon toen die een maand uit Albacete wegging naar Murcia. Maar hij stortte geestelijk in elkaar en moest worden afgelost door Arie van Poelgeest. Bij terugkeer werd Gerard zijn Nederlands staatsburgerschap ontnomen. Met zijn vrouw Stien kreeg hij in 1939 een zoontje. Gerard werd in 1941 gearresteerd vanwege zijn illegale werk voor de CPN.

Gerard werd slachtoffer van de zogenaamde Aktion 14f13. Daarbij werden geselecteerde gevangenen van Neuengamme overgebracht naar het buitenkamp Bernburg. Dit was een “euthanasie” lokatie waar gevangenen met behulp van een experimentele gaskamer werden vermoord. Dit werd geheim gehouden door de sterfverklaringen te vervalsen en te antedateren.

Zijn zus Frida dichtte op hem:

Een Statenloze

Aan Gerard du Bruin junior wiens vader in Neuengamme werd vermoord.

Je vader was allang een statenloze
in ‘t blijde uur, toen jij het leven zag
‘k Zie hem nog voor jouw wieg staan met zijn broze
gestalte, en ik zie de rode vlag.

Waarmee hij ver daarvoor vertrok naar Spanje
Hij was zachtmoedig, doch hij koos het front
der strijders tegen ‘t moordend allemanje.
Verslagen kwam hij terug, dubbel verwond...

Vermomd in jas en een dwaas herenpetje
Wie hielp een statenloze in die tijd?
Er kwam een nieuw vies woord, een smerig wetje:
‘t BEVRIENDE staatshoofd en NEUTRALITEIT.

Dat woord sloeg klauwen uit: Vermeende vrinden
sloten dat vunze non-agressiepact
De laffe moordenaars zouden hem vinden
In ‘41 is hij opgepakt.

En naar dat oord gebracht, waar geen verweer is,
Zijn magere hand gebald in macht’loosheid
Misschien wel door dezelfde louche smeris,
Die bleke burger vol gehoorzaamheid.

Je vader was geen vechter, geen gespierde,
Tegen het fascisme stelde hij zich te weer
(Toen jij in ‘45 vrijheid vierde,
Met al je vriendjes, was hij er niet meer.)