FRIES, Henk

Hendrik
Fries
Geboren:
Delft
16 oktober 1912
Overleden:
Australië
1989
Levensbeschrijving: 

Henk Fries werd geboren in een gezin met 16 kinderen, na de geboorte van Hendrik werden nog twee kinderen geboren die vlak na hun geboorte overleden. Henk was het jongste kind in dit gezin. Als hij tien jaar, in 1922 dus, is overlijdt zijn moeder. Hij wordt dan naar het gesticht Sint Jozef te Roermond werd gestuurd. Hij gaat daar naar school, eerst de lagere school en daarna gaat hij naar de Ambachtsschool en volgt een opleiding tot meubelmaker. Hij volgt daarna nog 2 jaar avondonderwijs. In 1935 was hij terug in Delft.

Henk vertrekt begin 1938 naar Spanje. Hij komt daar op 1 februari aan in een grote groep aan samen met Johannes Deutekom en Pieter Leendert Overhuijs. In maart 1938 wordt hij, na een korte opleiding, ingedeeld bij de 14de batterij afweergeschut.
Op een in het Frans gestelde beoordelingslijst van de Internationale Brigade wordt hij een goede, betrouwbare kameraad genoemd, volgens hetzelfde document zou hij begin 1937 tot de CPN zijn toegetreden.

De inlichtingendienst Delft heeft op 6 december 1938 - een dag dus nadat een grote groep  vrijwilligers uit Spanje was teruggekomen - een anonieme melding gehad dat Henk Fries "als vrijwilliger zou hebben dienst gedaan in het Roode Leger in Spanje."  Bij een eerste verhoor ontkent Fries dat hij in Spanje is geweest. Er vindt een tweede verhoor plaats op 7 januari 1939. Kennelijk is Fries dan van gedachten veranderd en bevestigt hij dat hij in Spanje heeft gevochten. Van dat verhoor is een verslag:
"Omstreeks 15 of 16 januari 1938 heb ik mij naar Parijs gegeven ten einde vandaar verder te gaan naar Spanje. Mijn doel was, omdat ik anti-fascist ben, dienst te nemen in het leger van de Wettige Spaansche Regeering."
Fries heeft er kennelijk op aangedrongen dat deze term: het leger van de wettige Spaanse regering werd gebruikt. Daarop volgt een beschrijving van zijn reis naar Spanje, in gezelschap van een groep internationale vrijwilligers. Ze hebben gewoon per trein en per bus naar Albacete kunnen reizen, en vandaar wordt hij overgebracht naar Valencia:
waar ik ingedeeld werd bij de 14-de batterij afweergeschut. Mijn salaris bedroeg 310 peseta's per maand en daarna het dubbele. Mijn commandant was een Russisch Officier. Ik heb bij herhaling deelgenomen aan gevechten tegen vliegtuigen van het Franco bewind. Van Valencia ben ik ook gestuurd naar het Aragon-front, waar ik eveneens dienst deed bij het lucht-afweer geschut. ( ...) Bij de terugtocht van onze battery aan het Aragon-front werd ik door een granaatscherf aan mijn linkerkuit gewond. Dientengevolge moet ik eerstdaags in het ziekenhuis te Leiden worden geopereerd, daar granaatsplinters uit dat been verwijderd moeten worden. Ik ben toen verpleegd worden in een hospitaal te Sitges, in welk hospitaal ik 3 weken verbleef. Na verloop van anderhalve maand was ik weer terug aan het Ebro-front, waar ik weer dienst deed bij het afweergeschut. Toen ik drie weken aan het front was, het was toen einde juli 1938, werd ik gewond aan mijn rechteroog. Ik werd dientengevolge opgenomen in een hospitaal te Barcelona, waar ik tot eind augustus 1938 verbleef. Vandaar werd ik gestuurd naar het Levant-front, waar ik wederom bij het luchtafweer-geschut werd ingedeeld, en waar ik verbleef tot half September 1938. Vandaar ben ik via Barcelona en Olot naar Parijs gegaan. Vanuit Olot ben ik per hospitaaltrein tot Parijs gereisd. Van Parijs ben ik direct doorgereisd naar Holland.
Fries vermeldt nog waar hij de afgelopen maanden is verbleven maar weigert enige informatie te verschaffen over mensen die hem geholpen zouden kunnen hebben:
"Ik merk U hier bij op, dat ik eigener beweging naar Spanje ben gegaan en daartoe geen hulp of inlichtingen van anderen heb gevraagd. Mijn reis naar Spanje heb ik uit eigen zak betaald." Na voorlezing volhardt hij en teekent in concept.
Er is hem - zoals dat in alle verhoren gebeurt - ook gevraagd naar mensen die hij in Spanje heeft ontmoet. Ook op dit punt weigert hij duidelijk zijn medewerking, met twee uitzonderingen: hij vertelt over Piet van Etten uit Delft die in Spanje is gesneuveld en over Jan Deutekom, ook uit Delft, die door de troepen van Franco is gevangen genomen.  Jan wilde met hem mee naar Spanje, hij had het hem afgeraden omdat hij pas 17 jaar was - maar Jan was toch gegaan.

Als hij terug is in Nederland trouwt hij op 29 september 1939 met Cornelia Huisman. Tijdens de bezetting houdt hij zich bezig met de vervalsing van distributiebonnen

In 1947 doet hij voor de eerste maal een aanvraag voor hernaturalisatie, maar de BVD heeft hem dan al in de gaten als communist en de aanvraag wordt afgewezen. In 1955 heeft hij plannen voor emigratie naar Australië. Ook daarvoor wordt hij gescreend door de BVD. Hij is intussen uit de CPN gestapt, maar dat mag niet baten. Het feit dat hij zijn Nederlanderschap niet terugkrijgt begint hem steeds meer te frustreren. Dat is een van de redenen dat hij wil emigreren. En waarschijnlijk ook dat hij zich steeds openlijker distantieert van het communisme. In 1959 wordt hij dan eindelijk gerenaturaliseerd. De plannen voor de emigratie zijn daarmee niet van de baan, mogelijk omdat zijn dochter daarheen is vertrokken. In 1963 gaat hij met zijn vrouw en zoon voor 3 maanden naar Australië. Uiteindelijk vertrekken ze in 1977 definitief. En hij is daar 1989 overleden.

Bronnen: 
  • Archief Internationale Brigade, RGASPI F.545-Op.6-D.403
  • Nationaal Archief 2.09.22, Ministerie van Justitie, 1914-1940 (Geheim Archief), inventarisnr 16816
  • Hans Mous, ‘Tien man uit Delft. Delftse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939)’ in: Historisch Jaarboek Delft 2022
  • Nationaal Archief 2.04.125, Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) en voorgangers van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: Persoonsdossiers,  inventarisnummer: 25669
Auteur: 
Yvonne Scholten
Laatst gewijzigd: 
24-03-2024
Overige gegevens
Sekse: 
man
Beroep: 
meubelmaker
Overtuiging: 
Communist
Adres: 
Nieuwe Laan 48
Woonplaats: 
Delft
Datum vertrek Nederland/aankomst Spanje: 
01-02-1938
Datum terugkeer: 
00-10-1938
Gewond: 
ja
Nederlanderschap afgenomen: 
ja
Nederlanderschap teruggegeven: 
26-03-1959
Vader: 
Wijnandus Hendrikus Fries
Beroep vader: 
werkman
Moeder: 
Johanna Voorzaat
Partner: 
Cornelia Johanna Hendrica Huisman
Kinderen: 
2
Datum getrouwd 2: 
29 september 1939