Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Ik schrijf je deze brief op dezelfde plaats als mijn gisterige brief, in mijn refugio, in de berghelling uitgegraven holen. Alles is net ook weer als gisteren, de kok is weer bezig met koken en de hele boel staat vol onder rook, als het weer meevalt komt er misschien weer Eisbein in. Het is nog vroeg maar de vijandelijke vliegers hebben ons al bezocht.

Ik heb vanmorgen mijn eerste kultureele arbeid weer gedaan, n.m. mij met schneeuw gewasschen, sinds 9 dagen is dat niet meer gebeurd en ondanks deze behandeling jeukt het mij verdacht op de borst en zal ik straks even kontroleeren of ik ongewenscht bezoek heb. De grootste pech heb ik met mijn laarzen, die gisterenavond toch maar uitgetrokken en nu kan ik ze niet meer aan krijgen. Gisterenavond bij het donker worden, ging ik met de andere compagnie feldwebels naar eerste positie; in het algemeen staakt zich dan ook te dezer tijd het vuur van beiden zijden, maar gisterenavond bestookten de fascisten geheel den af te leggen route met zware artillerie. Op een gegeven moment vloog een granaat op nog geen 3 meter van ons neer. Gelukkig was het een uitblazer, anders waren wij er allen aan geweest, even verder vloog een ander neer en de steenbrokken en aarde kwamen op ons neer. . . . . . .

In de afgelopen nacht hebben de fascisten 2 maal geprobeerd onze stelling te nemen, maar het is hun niet gelukt. Onze brigade kent geen wijken en overal waar onze jongens staan is geen meter grond voor Franco te winnen. Het materiaal dat Franco te zijner beschikking heeft, zoo als luchtvloot, artillerie en tanks is overweldigend, zoo dat van deze kant uit  gesproken kan worden van een Materiaaloorlog. En toch is ons leger het beste. Franco, die graag en volgens verplichting aan Mussolini en Hitler den oorlog voor den winter beëindigd had, kon zich niet besluiten waar hij zijn offensief zou beginnen en toen namen wij maar de initiatieven en gingen in offensief en namen Teruel en met al zijn overweldigende materiaal, met al zijn vreemde landsknechten, heeft Franco dit offensief nog niet kunnen stuiten en zijn wij tot op heden nog in het offensief.

Zoo liefste Mary, de inkt is als vanzelf uit mijn pen gevloeid. Geef allen de groeten, in het bijzonder Pa. In gedachten een stevige omhelzing van

Hans

(uit een door de CID onderschepte brief dd. 8 januari 1938 aan de acht jaar oudere zuster van Hans Frank: Mevr. M.Hirsch Kinderdijkstr. 19huis, Amsterdam)

Hans Frank was de één na jongste in een groot joods gezin met acht kinderen en groeide op in Amsterdam en Haarlem. Na het 7de leerjaar ging hij werken als winkelbediende. Op 27 april 1927 werd hij voorgoed ongeschikt verklaard voor militaire dienst omdat hij te dik was. Maar vreemd genoeg werd hij een jaar later wel voor vijf jaar aangenomen bij het Franse Vreemdelingenlegioen. Na terugkomst uit Oran, Algerije is hij kantoorbediende en handelsreiziger en woont in Haarlem en Rotterdam. December 1936 ging  hij naar Spanje en kwam in de maand daarna bij de mitrailleurcompagnie van het 1ste bataljon van de 11de Internationale Brigade. Mogelijk vanwege zijn militaire ervaring in het Vreemdelingenlegioen werd hij bevorderd tot sergeant, later tot sergeant-majoor. Met partijpolitiek hield hij zich niet  bezig.

Toen Hans Frank bij de 11de Brigade zat werd deze internationale eenheid ingezet rond Madrid: de Slag bij de Jaramarivier (februari 1937), de Slag bij Guadalajara (maart  1937) en het offensief bij Brunete (juli 1937). In augustus/september 1937 volgden de gevechten om Belchite bij de mislukte poging Zaragoza te veroveren op de nationalisten. Bij de verovering van Teruel werd de 35ste divisie, waar de 11de brigade deel van uitmaakte, in reserve gehouden bij de wintergevechten van december 1937 tot februari 1938. De slag bij Teruel wordt wel eens de opmaat genoemd tot de slag om Stalingrad vijf jaar later: straatgevechten, man tot man gevechten, van huis tot huis dwars door muren en vloeren. Verschrikkelijke omstandigheden ook voor de nog aanwezige burgerbevolking en dat alles bij temperaturen van vaak twintig graden onder nul. De 35ste divisie kwam pas op het eind in actie om het nationalistische tegenoffensief van o.a. drie Galicische divisies van generaal Aranda tegen te houden bij de rivier de Alfambra. Vooral de 11de brigade was toen verwikkeld in hevige gevechten en werd na zes weken van het front teruggetrokken.

Waarschijnlijk was het Hans Frank na meer dan een jaar hevige gevechten en ontberingen te veel geworden. Vanuit het hoofdkwartier van de Internationale Brigades in Albacete vertrok hij naar Barcelona. Met een laisser-passer van het Nederlandse Consulaat aldaar dd. 2 maart 1938, geldig voor drie maanden, kon hij aan boord komen van het Engelse vrachtschip “Dover Hill” dat met nog andere Nederlandse deserteurs (Piet Dirks, Henk Geval en Nol Hendrix) van Barcelona naar Marseille voer. In diezelfde maand was hij weer terug in Amsterdam en woonde in bij zijn zuster Marie Hirsch-Frank in de Kinderdijkstraat in Amsterdam. Daarna woonde hij op diverse andere adressen in Amsterdam-Zuid en werkte als marktkoopman en tekenaar.

In de oorlog kwam hij op 22 februari 1943 in kamp Vught. Daarna werd hij op 31 maart naar strafkamp Westerbork gebracht. Echter bij aankomst kwam hij in een doorgangsbarak terecht en niet in een strafbarak. Op 6 april 1943 werd hij op transport gesteld naar het vernietigingskamp Sobibor in het oosten van Polen (Liste A.nr.49 am 6.April 1943 Häftlinge). Zeer waarschijnlijk is hij onmiddellijk na aankomst in de gaskamers vermoord.