Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

In de jaren twintig was van den Heuvel cavalerist bij het koloniale leger in Nederlands-Indië. In 1931 keerde hij, met vrouw en toen twee kinderen terug in Nederland, werd fabrieksarbeider en woonde met zijn gezin in de Amsterdamse Admiralenbuurt in West.

Wat wist Cornelis van den Heuvel van de situatie in Spanje toen hij eind maart 1938 naar Spanje vertrok? Op 3 april komt hij via Massanet binnen, samen met Daniel van Wijk, Leo van Straaten en Willem IJzendoorn.

Van den Heuvel is op 28 maart van reisgeld voorzien door een ronselaar, van wie hij mij den naam niet kon opgeven en naar Parijs vertrokken. Hij werd doorgezonden naar Spanje en heeft, aldaar aangekomen, geweigerd militairen dienst te doen. Hij werd ondergebracht in de gevangenis te Badalona en ontsnapte vandaar met de andere genoemde personen.

Dat schrijft de Nederlandse consul in Parijs op 5 juli 1938. De genoemde personen waren Andries Ubeda en Gerrit van Vlissingen. Van den Heuvel zat volgens dit bericht in mei 1938 in een strafkamp bij Badalona, is van daar uit ontsnapt en in de loop van juni "met een roeiboot de Middellandsche Zee opgevaren. Zij werden opgenomen door een Fransch visschersvaartuig en aan land gebracht in de buurt van Perpignan. De politie te Perpignan heeft hen opgenomen en eenigen tijd verzorgd, terwijl zij van kleeding werden voorzien. Op 3 juli werden zij vandaar doorgezonden naar Parijs."

Van den Heuvel had bijna geen ongelukkiger moment kunnen kiezen om naar Spanje te vertrekken. Op 8 april 1938 was het grote offensief begonnen van de Franco-troepen die er in relatief korte tijd in slaagden door te stoten naar de Middellandse Zee en zo het gebied van het Republikeinse kamp in twee delen te splitsen. Tussen Valencia en Barcelona was geen verbinding meer mogelijk. In allerijl werd geprobeerd nog zoveel mogelijk zieken en gewonden naar het Noorden, naar Barcelona en omgeving te vervoeren. Spanjestrijder Bart van der Schelling vertelt hoe ze in Barcelona aankwamen met een groot ziekentransport en de mensen in eerste instantie maar op het strand werden gelegd omdat het overal overvol was. Uit een document in het archief van de Internationale Brigaden blijkt dat van den Heuvel op 7 april '38 wordt doorgestuurd naar Cambrils, bij Tarragona. Het is vlak bij de Ebro waar in de komende maanden de hopeloze strijd zal plaatsvinden  om dat gebied te heroveren op de fascisten. Gezien de heel korte tijd waarin dit alles zich afspeelt, lijkt het niet waarschijnlijk dat van den Heuvel, voor zover nog nodig als oud-koloniaal enige militaire training zal hebben gehad. Hij heeft dus zeker geen militaire dienst geweigerd maar hoogstwaarschijnlijk geprobeerd er zo snel mogelijk weer vandoor te gaan. In juli '38, aangekomen in Parijs, doet hij met de anderen verslag van zijn avontuurlijke ontsnapping uit Spanje aan de Parijse correspondent van het Soerabaja's Handelsblad. Zie voor een uitgebreid verslag hiervan de biografie van Ubeda.

In de Tweede Wereldoorlog werd van den Heuvel door het Amsterdamse GAB (Gewestelijk Arbeids Bureau) gedwongen in Duitsland te werken. Vanaf januari 1943 tot april 1945 werkte hij als “Hilfsarbeiter” in Potsdam bij Berlijn.

Ook na zijn scheiding in 1949 bleef hij in de Admiralenbuurt wonen, daarna in de Pijp. Hierna woonde hij drie jaar in een bejaardentehuis en overleed op 82-jarige leeftijd.