Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Op 28 november 1938 brengt dagblad De Telegraaf een bericht over 125 Nederlanders die terugkeren naar ons land. ‘Van onzen bijzonderen correspondent,’ die meldt dat hij zich in een kamp aan de Spaans-Franse grens bevindt. De Spanjestrijders zijn ‘verlangend naar huis’ maar hun vertrek is op het laatste moment uitgesteld. De bijzondere correspondent lijkt nogal wat moeite te hebben met de Nederlandse namen. Piet Laros, commandant van de Hollandse compagnie, wordt Pitt genoemd, luitenant Engwirda daarentegen wordt juist gespeld. “Engwirda vertelde verder nog dat de laatste der Hollanders, die voor de terugtrekking van de compagnie van het Ebro-front gesneuveld is, Leo van Straaten was, een katholieke mijnwerker van 21 jaar uit Limburg.”

Als beroep van van Straaten wordt elders sigarenmaker vermeld, Gustav noemt hem “een katholieke arbeider”. Volgens Gustav is hij in maart 1937 naar Spanje gekomen, ingedeeld bij de 11de brigade en was hij een dappere en gedisciplineerde soldaat die tot ‘cabo’ was bevorderd. Gustav wist dat hij aan het Ebro-front gewond was geraakt maar kennelijk niet dat hij was overleden. Een en ander zou er op kunnen wijzen dat Van Straaten nog een tijdje in een ziekenhuis heeft gelegen.

In een handgeschreven briefje van november 1939 schrijft Teun Blok over hem:

Leo van Straaten. Jongen van Holland, uit een kleine stad in de provincie. 23 jaar. Katholiek opgevoed en grootgebracht in het milieu van gegoede burgers.  Zonder toestemming (onleesbaar...) naar Spanje vertrokken en ook hier aan het front getoond de strijdlust der oude Hollanders nog te bezitten. Na een dag van zware gevechten maakte hij alleen patrouille in het fascisten gebied. Een vechtende sigarenmaker. 

Waar het briefje voor diende is niet duidelijk; ook de vindplaats wekt enige verwondering, het komt uit het SAPMO, Stiftung Archiv der Parteien und Massenorganisationen der DDR - nu onderdeel van het Duitse Bundesarchiv.

In een eveneens handgeschreven briefje in het Archief van de Internationale Brigaden in Moskou - dit briefje in het Duits - wordt de precieze datum en plek van zijn overlijden gemeld: 9 september 1938 op Hoogte 565 bij Corbera. Het was heel kort voor het terugtrekken van de Internationale Brigaden. Van Straaten wordt er in geprezen voor zijn dapperheid. 

In een rapportage van de Centrale Inlichtingendienst van 1939 meldt de burgemeester van Oldenzaal dat in zijn gemeente 1 man naar Spanje is vertrokken, van Straaten. Op dat moment was zijn overlijden bij de autoriteiten in zijn geboorteplaats kennelijk nog niet bekend.