Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Luitze moet waarschijnlijk net na zijn 28ste verjaardag aangekomen zijn in Spanje om deel te nemen aan de strijd. Over zijn leven daarvoor in IJmuiden is niet veel bekend. Hij was elektromonteur, niet getrouwd en zou vanaf 1932 lid van de Communistische Partij zijn geweest. In de IJmuider Courant staat een bericht dat hij in 1935 CPH kandidaat was voor de gemeenteraad.

De eerste berichten melden dat hij op 30 januari 1937 in dienst treedt van de Internationale Brigades. Hij wordt ondergebracht bij het Tschapajew Bataillon, het zogenaamde bataljon van de 21 naties. De Nederlanders vochten daar samen met verschillende nationaliteiten, wat in het begin voor nogal wat problemen zorgde in de communicatie.

Zijn periode bij het Tschapajew Bataillon is goed te volgen omdat hij als enige Nederlander bijgedragen heeft aan het gedenkboek van het bataljon dat in 1938 verscheen. De eerste oorlogshandelingen in het verslag zijn die bij Pitres in de Sierra Nevada. Natuurlijk gaat het over kameraadschap, het goede eten en de heroïek, maar tussendoor blijkt het een hard leven op 3000 meter hoogte in de sneeuw. Hetzelfde geldt voor de strijd bij Valsequillo in april waar verschillende kameraden gewond bij raken.

De gevechten in Villanueva de la Cañada bij Brunete (omgeving Madrid) noemt hij de zwaarste, maar ook de mooiste:
"Diese letzten Tage an der Zentrumfront waren die schwersten die ich je mitgemacht habe, aber sie waren Tage der bester Kameradschaftlichkeit. Wir Holländer im Batailon Tschapaiew harrten auf unseren Posten aus und erfüllten bis zum letzten unsere Pflicht."

Luitze heeft waarschijnlijk bewust vanuit zijn idealen gekozen voor de strijd in Spanje. Hij was ook al iets ouder. In het Tschapajew bataljon werd hij politiek commissaris. In de Komintern verslagen wordt hij ook als een van de weinigen geprezen: dapper, gedisciplineerd, eerlijk en betrouwbaar. In augustus 1937 wordt het Tschapajew Bataillon opgeheven en gaat Luitze net als de meeste Nederlanders deel uit maken van de 11e Brigade.

Ook hier krijgt hij weer een politieke functie. Hij wordt in oktober 1937 voorgedragen om de Politkommissarschule te volgen in Pozo Rubio. We vinden hem in november terug bij een groep van 14 "politiek verantwoordelijke Nederlandse kameraden" die bijeenkomen om de positie van de Nederlanders in de Brigades te verbeteren. Achter zijn naam staat als functie 'Schule fuer Politkommissare'.

Zijn strijdmakkers laten zich in een brief ook zeer positief over hem uit: "En wist door zijn moedig optreden de bewondering van al zijn medestrijders te winnen. Overal waar de zaak kritiek bleek te zijn was Simon met zijn halfzwaar machine geweer met zijn witte haren altijd blootshoofd...".

In maart 1938 neemt Luitze deel aan het Aragon offensief. Het is onduidelijk wat er precies met hem gebeurd is, zijn naam komt voor op een lijst van vermiste of gevangengenomen kameraden. Maar uit een verslag van een zekere Arie in het Volksdagblad (het dagblad van de Nederlandse Communistische Partij) van 24 januari 1939 blijkt dat hij eind maart 1938, enkele dagen na de slag bij Caspe omgekomen moet zijn:

“Dan weer verder. Alcaniz al fascistisch. Verder maar weer. Naar Caspe. Daar hadden we zware gevechten. Mijn paard werd gedood. Zo moest ik weer lopen. 50 k.m. door de bergen. Eindelijk kwam ik artillerie tegen (..) De Hollanders vochten als razenden tegen de fascistische overmacht. 23 sneuvelden er. Lutyse uit IJmuiden en Evertje Frey uit Haarlem waren er ook bij. Goeie kerels, zoals zovele anderen….. Van de cavalerie raakten we op een gegeven ogenblik 9 man tegelijk kwijt. Ze raakten geïsoleerd en nooit hebben we er meer iets van gehoord.” 

In het Komintern archief bevindt zich een afscheidsbrief van zijn strijdmakkers. Daarin staat over zijn einde: "Na Batea kwamen wij tot de ontdekking dat S. Luitze, een van de oude kame[raden], vermist werd. In hem verloren we een kam[eraad] die er mocht zijn: alles en iedereen weet wat Simon voor ons geweest is."

Erik Gerritsma, onderzoeker van het communistisch verzet in Kennemerland, voegt hier aan toe:

Simon Luitze haalde in 1924 zijn vakdiploma elektricien aan de ambachtsschool in Velsen (IJmuider Courant, 1924). Volgens het militieregister was hij 1,82m. Zijn overlijden werd in november 1938 in IJmuiden opgemerkt. De IJmuider Courant meldt dat een plaatsgenoot S.L. in Spanje was omgekomen. (IJmuider Courant, 15 november 1938, pag. 3)En hij werd tijdens een openbare vergadering van de CPN in IJmuiden herdacht met een moment stilte. (IJmuider Courant, 29 november 1938, pag. 2)