Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Dat Gerard Vinke op 16 augustus jarig was, is een van de weinige dingen die met zekerheid gezegd kunnen worden. In verschillende documenten is hij nu eens van 1919 dan weer van 1920, hij was in ieder geval piepjong toen hij in maart 1938 naar Spanje vertrok. Zelfs over zijn voornamen bestaat onzekerheid. Vernoemden zijn ouders hem naar Marx en Engels, Karl en Friedrich? Maar volgens een schrijven van het gemeentebestuur van Enschede was het Friederich Karl – en in een overlijdens advertentie van 13 december 1962 laat Gerard Friederich Karel Vinke weten dat zijn echtgenote Johanna Pegel op 42-jarige leeftijd overleden is.

Op 24 maart 1938 staat Gerard Vinke op een lijst met namen van mannen die naar het front vertrekken als mitrailleur-schutters, samen met Arie Favier en Arie Kloostra. Het is het enige dat over zijn verblijf in Spanje bekend is.

De Nederlandse consul te Barcelona meldt op 19 augustus 1938 dat Gerard Vinke, textielarbeider, om repatriëring heeft verzocht.

“Deze jongeman verklaarde Spanje binnengekomen te zijn in Maart van dit jaar tezamen met een honderdtal vrijwilligers via de Pyrineen (sic!). `Bij het laatste offensief op het Ebro-front werd hij licht gewond aan een voet en naar een ziekenhuis te Barcelona vervoerd ter verpleging. Zijn minderjarigheid in acht nemend heb ik de mogelijke stappen gedan om hem het land te doen verlaten hetgeen hij morgen zal kunnen doen, onvoorziene gebeurtenissen uitgesloten, gemonsterd als zeeman op een Engelsch schip.”

Op 10 september wendt hij zich tot het Nederlandse consulaat in Parijs. De consul daar heeft hem wat meer vragen gesteld:

“Deze man verklaarde mij dat hij eenige jaren lid was geweest van de Communistische Partij Nederland en actief had deelgenomen aan den arbeid van de afdeeling dezer partij te Enschede. Hij had volgens zijn zeggen reeds lang het voornemen gekoesterd naar Spanje te vertrekken, om zich daar te laten inlijven bij de Republikeinsche troepen, doch hij beweerde dat de leiders van bovengenoemde afdeeling hem dit steeds hadden afgeraden. Ten laatste hadden zij hem toch de weg gewezen ( …) hij heeft meerdere maanden aan het front doorgebracht en is twee keer gewond geraakt.”  De consul informeert nog naar namen van andere Nederlanders in Spanje maar Vinke beperkt zich tot de namen van gesneuvelden.

“Hoewel deze man, volgens zijn eigen verklaring, vrijwillig in vreemden krijgsdienst is getreden, heb ik mij toch veroorloofd hem te repatrieeren naar Enschede, daar hij minderjarig is, zijn vader in groote ongerustheid nopens hem verkeerde en in Nederland wellicht zal worden vastgesteld of hij zijn Nederlanderschap al dan niet heeft verloren.”

Op 17 september 1938 is Vinke terug in Enschede en in de maanden daarna weigert hij de onkostenrekening te voldoen die hem is opgelegd. Die is te hoog, hij is aan de grens bij Roosendaal aangehouden, daar is zijn treinkaartje naar Enschede in beslag genomen en hij weigert dan ook het traject Roosendaal-Enschede te voldoen. De Burgemeester van Enschede meldt op 24 mei 1939 aan Buitenlandse Zaken:

“In verband met het vorenstaande deel ik nog mee dat het heel moeilijk is met Vinke over dit onderwerp te spreken, daar hij deze aangelegenheid met grote onverschilligheid beschouwt, zodat ik ernstig in twijfel trek, of van restitutie wel ooit iets zal komen.”

De afloop van het verhaal is onbekend.