Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

De broers Petrus en Cornelis Dirks – vermoedelijke roepnamen Piet en Kees – kwamen uit een gezin met 19 kinderen waarvan er 5 op jonge leeftijd stierven. Op de gezinskaart staat dat Piet en Kees niet de eersten zijn die naar Spanje trekken: in februari 1933, ruim drie jaar voor het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog is de jongste broer, Anthonius, uit Salamanca teruggekeerd. Hij werkte er als elektricien. Piet en Kees waren op jonge leeftijd in Nederlandsch Indië geweest, in 1922 keren ze terug – de gezinskaart vermeldt niet of ze daar als soldaat waren.

In juni 1937 vertrekken ze alle twee naar Spanje maar het ziet er niet naar uit dat ze verder samen zijn opgetrokken. Kees – bijnaam “Kees de baard” wordt ingedeeld bij de 11de brigade, op een lijst van ‘camerades Neerlandais’ staat wel zijn naam maar niet die van zijn broer. Adriaan van Dijk vertelt in een interview dat in 1985 gemaakt werd voor De oorlog begon in Spanje dat hij samen met o.a. Kees Dirks was ingedeeld bij een Belgisch-Franse compagnie. Uit zijn verslag en ook uit de verhalen die later gepubliceerd worden in het Volksdagblad, de krant van de Communistische Partij Nederland, blijkt dat Kees alle grote veldslagen en fronten heeft meegemaakt.

Broer Piet heeft er in januari 1938 genoeg van en organiseert zijn vertrek naar Nederland, Kees blijft en komt uiteindelijk terecht in de Nederlandse compagnie “De zeven Provincien”. Gerard van het Reve sr publiceerde onder het pseudoniem Gerard Vanter in 1939 een brochure waar in de volgende passage voorkomt:

Voorts had hij Kees de Baard die aan het Brunetefront ordonnans was geweest van luitenant Wiep Koopmans die vol lof over hem was … Kees de baard was zes jaar in de Oost, hij heeft een uitnemend oriëntatie vermogen maar hij wil liever geen ordonnans worden want dan komt hij teveel met de bataljonsstaf in aanraking …Dat belemmert het “organiseren”.

“Organiseren” – het niet altijd op geheel geoorloofde wijze er voor zorgen dat er wat extra’s te eten of te drinken kwam, kleding – en eventueel ook munitie waarin het in het Spanje van de burgeroorlog op zo grote schaal ontbrak.

Op 19 oktober 1938 staat de naam van Kees op een lijst van zieken en gewonden die via Perpignan naar Parijs worden gebracht. Mogelijk is hij in Parijs enige tijd verpleegd geweest. In januari 1939 is hij terug in Nederland en wordt hij geïnterviewd door het Volksdagblad:

“Aan de andere kant van de tafel zit Kees, bij iedereen bekend als Kees de Baard, de onverschrokken Haarlemmer, die zijn populariteit heus niet alleen aan zijn baard te danken heeft. De baard is er overigens af. ‘Aan het prikkeldraad blijven hangen’ verklaart Kees genoeglijk grijnzend.” Daarna is vooral Arie aan het woord die vertelt over de allereerste dagen aan het front, toen ze verdwaalden en bijna in het vijandelijke kamp belandden. “En wij hadden geen wapens bij ons  omdat we die pas zouden krijgen van degenen die we aan het front moesten aflossen. Ja, verduidelijkt Kees de Baard, dat was nog in de tijd dat we met zijn vieren één geweer hadden.”

Over de verdere levensloop van Kees de Baard hebben we geen gegevens gevonden.