Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Gerrit Hoogveld was het oudste kind in een Amsterdams gezin met vijf kinderen. Hij groeide op in de Zuid-Jordaan. Voordat hij in 1920 het huis uitging had hij op zeven verschillende adressen in de Oude Looiersstraat gewoond. Hij vervulde zijn militaire dienstplicht bij het 5deRegiment Infanterie, maar werd eind 1916 ontslagen vanwege lichamelijke gebreken. Hij trouwde in 1922 met Wilhelmina Kivits nadat ze in 1920 al een dochter hadden gekregen. Gerrit Hoogveld werkte in de dertiger jaren bij de Gemeente Westergasfabriek.

Zomer 1936 loopt dit huwelijk op de klippen. Gerrit had al een verhouding met de getrouwde, maar gescheiden van haar man levende Janneke de Visser. Hij weigerde zijn eigen vrouw geld te betalen voor haar onderhoud en dat van hun dochter. Zijn vrouw vroeg ondersteuning aan bij de gemeente en hij leek toch niet onder betaling uit te komen. Maar deze halsstarrige houding om maar niet te hoeven betalen ging bij Gerrit zo ver dat hij, zelfs in de dertigerjaren crisistijd, ontslag nam als gemeenteambtenaar en naar Spanje vertrok.

Toen de Nederlandse overheid er achter was gekomen dat Gerrit in Spanje zat werden verschillende personen ondervraagd. Dat zijn ex-vrouw niet erg over hem te spreken was is logisch, maar ook een kennis en een goede collega noemen hem ‘buitengewoon eigenzinnig en als hij eenmaal iets van plan was te doen, dan kon niemand hem van dat plan afbrengen’ met een ‘moeilijk karakter en dientengevolge weinig vrienden en zeer weinig menschen konden dan ook met hem omgaan’en zelfs ‘een ,,dom” element’.

Na een voettocht door de Pyreneeën komt Gerrit Hoogveld samen met andere vrijwilligers, waaronder Jan de Wit, op 8 december 1937 aan in het Catalaanse bergdorp Espolla. Daarvandaan gaat het naar Albacete, het hoofdkwartier van de Internationale Brigades, alwaar ze op 11 december worden ingelijfd. Gerrit maakt vanaf 13 maart deel uit van het versterkingsbataljon van de 11de Brigade. Bij deze brigade zit hij later bij het 1ste bataljon ’Edgar André’.

In de nasleep van de slag om Teruel (januari/februari 1938) en het Nationalistische Aragon-offensief (maart/april 1938) was de 11de Brigade zwaar gemangeld. Gerrit Hoogveld maakt met de 11de Brigade deel uit van de de 35ste divisie van Generaal Walter. Deze divisie bijt de spits af in het Republikeinse Ebro-offensief (juli/augustus 1938). Na aanvankelijke, hard bevochte, successen moeten de republikeinse troepen, voornamelijk door gebrek aan transportmaterieel, zich na ruim een maand terugtrekken. De 11de Brigade is wederom gedecimeerd. Maar Gerrit Hoogveld heeft de Spaanse burgeroorlog overleefd. 

Door een internationale overeenkomst worden de Internationale Brigades teruggetrokken en in oktober 1938 opgeheven. Gerrit Hoogveld komt samen met meer dan honderd Nederlandse vrijwilligers op 5 december 1938 terug in Nederland.

Duitsland en Italie hielden hun zogenaamde vrijwilligers in Spanje. Het Duitse Condorlegioen en het Italiaanse Corpe di Truppe Volontarie(CTV) nu omgedoopt tot Cuerpo Legionario Italiano bleven tot het einde van de burgeroorlog in actie. Het bijna volledige Condorlegioen nam op 19 mei 1939 deel aan de Nationalistische overwinningsparade in Madrid.

Doordat Gerrit zich in Spanje Cornelis liet noemen of in ieder geval als zodanig geregistreerd stond, heeft dit in Moskou bij de Komintern in 1940 tot verwarring geleid. De Duitse communist, oud-Spanjestrijder en later hoge functionaris in de DDR Gustav Szinda zette korte beoordelingen van nog levende oud-Spanjestrijders op papier.

Over: HOOGVELD  Gerrit.

….”In den Kampfen war er ein sehr tapferer und guter Soldat, wurde krank und war lange Zeit bis zum Schluss des Krieges im Hospital. Politisch zeigte er wenig Interesse, war aber in Durchschnitt ein gutes Anti-faschist.”

(In de strijd was hij een zeer dappere en goede soldaat, werd ziek en lag langdurig tot het einde van de oorlog in het hospitaal. Politiek toonde hij weinig interesse, maar was echter in het algemeen een goede antifascist)

Over: HOOGVELD,Cornelius.

….”Im Mai 1938 desertierte er mit einer Gruppe und wurde an der Grenze verhaftet und der SIM übergeben. Er war kein besonders guter Soldat. Politisch sehr primtiv und unzuverlässig.” 

(In mei 1938 deserteerde hij met een groep en werd aan de grens gearresteerd en aan de SIM overgedragen. (SIM = Servicio de Investigacion Militar, in dit geval de geheime politie van de Internationale Brigades) Hij was geen bijzonder goed soldaat. Politiek zeer primitief en onbetrouwbaar)

Schizofreen, kiest u maar….  Dit bewijst eens te meer de beperkte betrouwbaarheid van de lijsten die deze Szinda in Moskou opstelde.

Terug in Nederland ging Gerrit weer bij Janneke de Visser wonen. Het noodlot slaat toe op 19 augustus 1943:

Politie Amsterdam – Bureau Admiraal de Ruyterweg – Dagrapport Meldingen – 7 uur:

Rapp: O.W. van Etten (4598) dat te pl.m. 6,30 v.m. Gerard Huib Hoogveld, geb: 15-12-’96 te A.dam, los werkman, woont Jan van Galenstr. 289.11.alhier, na een twist met een vrouw genaamd Janneke de Visser, geboren 30-11-’07 A.dam met wien hij leefde,uit het raam van de tweede verdieping op straat is gesprongen. Hij bekwam een schedelbasis fractuur. Hij is overleden. Dr Bakker Hoofdweg 381 constateerde den dood. Het lijk is door den G.G. en G.D. naar het W.G. vervoerd. Volgens de vrouw had Hoogveld aanvallen van krankzinnigheid.