Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Uit het verhoor van Jan Homma door de Amsterdamse politie, eind 1937:

Volgens Jan Homma was het te Albacete een algemeen bekend feit, dat als men kon aantoonen, dat men in Nederland voor herhalingsoefeningen moest opkomen, men naar Nederland kon terugkeeren. Een zekere Jan Stol, Amsterdammer, zou op papieren van zijn neef, eveneens Jan Stol genaamd, op slinksche wijze naar Nederland zijn gekomen, door bemiddeling van zijn ouders, een en ander op aanraden van Homma. Het Spaansche Consulaat, alhier, en de C.P.N. zouden den terugkeer van Stol hebben bevorderd.

Stol zelf wordt pas in januari 1939 door de Amsterdamse politie gehoord en bevestigt het verhaal niet. Hij was in augustus ‘37 licht gewond geraakt en had gewoon permissie gekregen om naar Nederland terug te keren. Hij doet geen enkele moeite om te ontkennen dat hij in Spanje is geweest en laat in het verhoor ook geen enkele naam los van medestrijders die hij in Spanje ontmoet zou kunnen hebben, het enige wat hij bevestigt is de dood van Evert Lourens. In hetzelfde document weet de rechercheur nog te melden dat zich op het bureau een vrouw heeft gemeld – die anoniem wenst te blijven – met de mededeling dat zij dankzij de steun van Jan Stol financiële steun van de communistische partij heeft gekregen nu haar man in Spanje is.

Bij het antecedentenonderzoek naar de Spanjestrijders, een dossier gedateerd januari 1954, lezen we dat Jan Stol eind veertiger jaren Het Parool is gaan lezen in plaats van De Waarheid. Het moet voldoende zijn geweest om hem in 1955 zijn Nederlanderschap terug te geven.