Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Jantje Zomer was een jonge Amsterdamse stucadoor. Samen met hem en een stel oudere collega’s werkten we aan een blok nieuwbouwhuizen in de Rivierenbuurt. We werkten op tarief. Dat betekende dat het aantal afgewerkte meters stucwerk werd opgemeten en daarop werd betaald. Daarbij vielen meestal woorden want de bazen hadden heel aparte duimstokken. Het leek alsof ze iets waren gekrompen! (...) Jantje Zomer was lid van de communistische jeugdbeweging. Het was een vrolijke, goedlachse knul. Klein van stuk, rood haar en het smoeltje van een clown. Het was een gijnporum zouden ze bij ons in de Vrolikstraat zeggen. Samen met een aantal knapen bij ons uit de straat, Kees Brouwer, Chris Verhoeve, Cor Auceps, Henk Bakker en nog een stel die eerder of later gingen vertrok hij als één van de ongeveer vierhonderd Amsterdamse vrijwilligers naar Spanje. Dat was in 1937.

Aan het woord is Karel Bons, in het Amsterdams Stadsblad van 3 augustus 1983. Klaas Bons was het pseudoniem van Jaap ten Dam - ook hij in de jaren '30 lid van de Communistische Jeugdbond - die in een aantal columns verhalen vertelde over zijn jeugd in de Vrolikstraat. Vierhonderd Amsterdammers naar Spanje is wat aan de sterke kant maar de column was geschreven met het doel om nu eindelijk eens aandacht te krijgen voor die Spanjestrijders - en dan met name voor de jongens die er gesneuveld waren: "Eigenlijk zou het een erezaak van de Nederlandse arbeidersbeweging moeten zijn dat het aandeel van de vrijwilligers in deze strijd boven water wordt gebracht en dat er eindelijk een openlijk eerbetoon voor hen tot stand komt."

Jantje - zoals hij door iedereen werd genoemd- vertrok al in januari '37 naar Spanje. Zijn naam komt terug in de brochure "Nederlanders onder commando van Hollander Piet". Schrijver Vanter - niet altijd even precies in zijn weergave van namen - noemt hem dan eens Zomer dan weer Zomers. Jantje blijkt sergeant te zijn: "Jan Zomers, de jonge sergeant, is bekend in de hele 13de brigade om zijn dapperheid."

Maar Vanter schetst hem ook even als de man met het 'gijnporum': "Hollander Piet ontmoet de lachende ogen van Jan Zomer, de 'stierenvechter', de 'toreador'. Met een onnavolgbare grandezza trad hij op in het 'stierengevecht', waarbij de stieren zelfs bijna echt leken, evenals het gebrul dat hij zo meesterlijk kon nabootsen."

Spanjestrijder Siep Adema herinnert zich dat hij lange tijd met Zomer in Murcia was geweest:  "Ik was heel dik bevriend met hem, het was zo'n fijne jongen. Later hoorde ik dat hij gesneuveld is bij het Ebro-front."