Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Kort nadat hij zijn baan als drukker had verloren, vertrok Rudolf Loos uit Wormer naar Spanje om tegen de fascisten te vechten. Hij zou het niet overleven.

De familie Loos had geen Nederlands paspoort. Vader Karel Loos was geboren in Tsjecho-Slowakije, moeder Juliana Kindernei in Hongarije. Samen waren ze eerst naar Duitsland gegaan, waar Karel Loos als monteur bij het staalbedrijf Krupp werkte en waar hun kinderen Rudolf en Irma werden geboren. Rond 1924, toen Rudolf (roepnaam Ru of Rudi) veertien jaar oud was, verhuisde het gezin naar Wormer. Dat was omdat vader Loos met een machine van Krupp meeging naar Papierfabriek Van Gelder Zonen. Volgens het bevolkingsregister van Wormer had het hele gezin de Tsjecho-Slowaakse nationaliteit.

Ru Loos ging net als zijn vader de techniek in en werd drukker. Nadat hij het vak had geleerd bij de firma Van Ramshorst in Wormerveer, werkte hij vanaf ongeveer 1930 bij drukkerij/boekhandel Kuijper aan de Dorpsstraat in Wormer. Dat was niet alleen zijn werkgever, ook zijn buurman; het gezin Loos woonde direct naast de boekhandel. Zijn nichtje Julia Vloon (geb. 1932) herinnert zich haar oom nog goed. ,,Ik denk nog regelmatig aan Ru, mijn oom Ru. Hij was een lieverd. Ik mocht met hem mee in de roeiboot, varen op ’t Zwet, en mee in de bakfiets. Hij was gek op de kippen en de konijnen die ze achter het huis hielden. En hij was muzikaal: hij speelde hoorn en ook piccolo en mondorgel.” Ru Loos was lid van het plaatselijke fanfarekorps Eensgezindheid.

De familie Loos was socialistisch. Julia Vloon herinnert zich dat haar grootouders het vaak over de SDAP hadden. Ru was lid van de Nederlandse Arbeiders Sportbond in Wormerveer, een organisatie uit de socialistische hoek.

In 1937 werd hij ontslagen. Volgens Julia Vloon was dat omdat hij niet de Nederlandse nationaliteit had. ,,Hij vond het vreselijk, want het werk beviel hem goed.’’ Kort daarop besloot hij in Spanje tegen de fascisten te gaan vechten. Zijn moeder probeerde hem tegen te houden.  Niet omdat ze niet met haar zoon sympathiseerde. ,,Mijn grootouders hadden een hekel aan de fascisten.’’

Ru Loos reisde op 27 maart 1937 naar Spanje, samen met Evert en Hendrik Kraake. Eerst namen ze de trein naar Amsterdam. Daar kregen ze geld voor de trein naar Brussel en ten slotte werden ze door een paar Franse communisten over de grens met Frankrijk geholpen. Het drietal werd geïnstrueerd bij de douanecontrole niets anders te zeggen dan 'rien' (‘niets’). ,,Dit moest allemaal zo gebeuren vanwege de non interventie en omdat Rudolf Loos geen papieren had’’, vertelden de gebroeders Kraake begin september 1937 aan de Nederlandse consul in Parijs, nadat ze waren weggevlucht uit Spanje.

Op het enige document in de archieven van de Internationale Brigade waar we de naam Rudolf Loos vonden, staat vermeld dat hij Nederlander is, 27 jaar oud  en ‘inutil total’ is verklaard , d.w.z. totaal niet geschikt voor het front, meestal betekent dat zwaar gewond. Dat papier dateert van 2 augustus 1938. 

Zijn Zaanse medestrijder Frans Oord heeft later eens verteld dat een jongen uit Wormer zijn beide benen verloor en begin 1938 naar een ziekenhuis in Parijs werd vervoerd. Dat zal vrijwel zeker Ru Loos zijn geweest. Die overleed in december 1938 in Parijs, zo staat in een potloodkrabbel bij zijn naam in het bevolkingsregister van Wormer. 

Volgens het bevolkingsregister van de gemeente Wormer overleed hij in december van dat jaar, in Parijs.

Julia Vloon vertelt hierover het volgende:  ,,Op een dag, ik weet niet wanneer, kregen mijn grootouders bericht dat hij gewond was geraakt, hij was in zijn buik geschoten. Hij was naar Parijs vervoerd, naar een ziekenhuis waar nog meer Spanjestrijders lagen. Het ging heel slecht met hem. Maar mijn grootouders konden niet naar Parijs reizen, want ze hadden geen Nederlands paspoort.’’

Rudolfs zuster Irma kon wel reizen, omdat zij door haar huwelijk de Nederlandse nationaliteit had gekregen. Julia Vloon:  ,,Mijn ouders zijn toen met de trein naar Parijs gegaan. Maar toen ze er eindelijk waren, was het te laat: hij leefde niet meer. Hij is ergens in Parijs begraven. Ik heb het altijd zo afschuwelijk gevonden dat hij daar alleen is gestorven. Het houdt me nog altijd wel bezig.’’