OLIJ, Teunis

Teunis
Olij
Geboren:
Zaandam
5 november 1912
Levensbeschrijving: 

Teunis Olij had op zijn minst enige militaire ervaring toen hij in augustus 1938 naar Spanje vertrok, al was het niet veel. Hij werd in mei 1931, op 18-jarige leeftijd, geschikt bevonden voor militaire dienst. In juni 1932 werd hij ingedeeld bij de Genie, maar werd na drie maanden al weer ontslagen wegens (lichamelijke) gebreken.

De goed opgeleide Olij stond ingeschreven als fabrieksarbeider toen hij op weg ging naar Spanje. Hij woonde net vier jaar in de Zaanstreek en sinds 1935 in Zaandam, op zeven verschillende adressen. Teunis trouwde in mei 1937 met Trijntje Buis uit Ilpendam en het stel kreeg kort daarna een dochtertje, Antje Maaitje. In maart 1938 verhuisden ze naar de Oostzijde. Het is aannemelijk dat Teunis in die jaren regelmatig werk zocht en bij de ‘Damlopers’ Anton Mantjes ontmoette, een linkse jongen die naar de internationale brigades wilde. Het lijkt er ook op dat de communistische voorman Dirk Makkinga een rol speelde bij het vertrek. Je vraagt je bij zulke laat vertrokken Spanjestrijders af waarom ze überhaupt nog gingen naar een verloren strijd. Misschien stonden de Zaanse CPN-afdelingen onder druk om mensen te sturen. 

Volgens de lijst van aankomsten in het Komintern archief is Olij op 12 augustus 1938 via Massanet Spanje binnengekomen. Zijn naam komt voor op een lijst van vrijwilligers die na een korte training vanuit Montblanch op 16 augustus naar de 11e Brigade gestuurd zijn, net als andere Nederlanders die de dagen ervoor aangekomen zijn. Lang heeft zijn dienst zeker niet geduurd want in oktober worden de Brigades al weer ontbonden. Volgens Gustav deed hij dienst als chauffeur in de 45ste brigade, andere bronnen spreken van de 35ste brigade. Hij deserteerde al gauw. Frans Oord vertelde in de interviews voor het boek ‘De oorlog begon in Spanje’ met tegenzin en zonder de naam te noemen waarom. ‘X’ was de Ebro overgestoken en verloor onderweg een schoen. Het was nacht en er lagen veel gesneuvelde koloniale soldaten uit Spaans Marokko op het veld. Daar schrok ‘X’ zo van dat hij wegliep en niet meer werd gezien. Zeker zo belangrijk zal zijn geweest dat Anton Mantjes op 8 september op het slagveld sneuvelde.

Op een niet gedateerde lijst van gewonden uit het archief van de Internationale Brigaden komt zijn naam voor, zonder verdere vermelding. Zijn terugkeer is duidelijker want hij behoorde bij de grote groep Spanjestrijders die in december 1938 via het Nederlandse consulaat in Barcelona terug naar Nederland werd gestuurd.

Bij terugkomst is Olij zijn Nederlands staatsburgerschap kwijt. Na de oorlog komt zijn naam voor in de dossiers van het Bureau Nationale Veiligheid, de voorloper van de BVD. Hij moet dan een redelijke positie hebben gehad  want zijn dossier meldt: "aangenomen wordt dat hij in het belang van zijn maatschappelijke positie in het openbaar omgang met communistische figuren mijdt", maar hij wordt wel "uiterst links" genoemd.

Misschien is dat een reden waarom hij pas zo laat, op 16 juni 1965, zijn Nederlanderschap teruggekregen heeft. Zijn antecedenten zijn dan in orde bevonden: "Afgezien van de tijd die hij in genoemd land verbleef heeft hij steeds in Nederland gewoond. Hij is met een Nederlandse vrouw gehuwd. Als chef-monteur voorziet hij in het gezinsonderhoud.".

Bronnen: 
  • Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Justitie: Afdeling Politie, Bureaus Kabinet en Juridische Zaken, nummer toegang 2.09.107, inventarisnummer 478
  • 2.05.03, Ministerie van Buitenlandse Zaken, A-dossiers 1815-1940, A-197-bis Spanje, Hulp en Bijstand i.v.m. onlusten in Spanje: doos 1682
  • Pim Ligtvoet en Willemien Schenkeveld, De Zaanse Spanjestrijders. Wormer 2019
  • Interview Frans Oord met Rik Vuurmans en Frans Groot, 1984 over X. (F.O. II, 10-11) (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, IISG)
  • Archief Internationale Brigaden, Moskou, RGASPI F.545-Op.6-D.36-(9, IMG0091) L.178 (aankomst Figueras)
  • Archief Internationale Brigaden, Moskou, RGASPI F.545-Op.3-D.74-(7, IMG0026) L. 126 (sneuvelen Anton Mantjes en Jan Kuiper)
  • Archief Internationale Brigaden, Moskou, RGASPI F.545-Op.6-D.404-(4, IMG0049) L. 62 (Szinda)
Auteur: 
Eric de Ruijter
Laatst gewijzigd: 
04-06-2019
Overige gegevens
Sekse: 
man
Beroep: 
Bankwerker
Functie: 
Chauffeur
Adres: 
Oostzijdestraat 200 F
Woonplaats: 
Zaandam
Datum vertrek Nederland/aankomst Spanje: 
12-08-1938
Datum terugkeer: 
00-12-1938
Gewond: 
ja
Nederlanderschap afgenomen: 
ja
Nederlanderschap teruggegeven: 
16-06-1965
Vader: 
Hendrik Olij
Beroep vader: 
Pakhuisknecht
Moeder: 
Antje Kobes
Beroep moeder: 
Dienstbode
Partner: 
Trijntje Buis