Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Toen Barend de Vos op zijn 43ste  naar Spanje ging had hij zijn hele leven op Wittenburg gewoond, één van de Oostelijke Eilanden in Amsterdam. Hij was de jongste in een gezin met vier kinderen. Zijn vader was timmerman en werd later bootwerker. Na de lagere school kwam Barend terecht in de metaalindustrie. Tot hij naar Spanje ging was hij bij zijn oude vader en moeder blijven wonen.

In december 1936 komt Barend de Vos aan in Spanje en vertrekt daarna, op 19 december, samen met Luuk van der Gragt, Herman Schregardus en Henk Claassen met de trein van het Noord-Catalaanse stadje Figueras naar Barcelona. Ze verblijven daar kort in de kazerne “Carlos Marx” en reizen dan door naar Albacete in het zuiden. Daar is sinds oktober het hoofdkwartier van de Internationale Brigades gevestigd. Henk Claassen zou van deze – met wijn overgoten - reis door Spanje en de aankomst in Albacete - als teruggekeerde deserteur in Amsterdam – een maand later een kleurrijk verslag doen in een uitgebreide verklaring bij de politie. In dit verslag noemt hij ook de naam van Barend de Vos.
Op 22 december wordt Barend de Vos, reeds 43 jaar oud, opgenomen in de Internationale Brigades. Welke brigade en waar in Spanje is niet meer bekend. De administratieve gegevens uit deze vroege periode zijn summier. Maar ook is mogelijk dat hij, gezien zijn leeftijd, als technicus of anderszins aan het werk gaat. In ieder geval gaat hij - volgens de administratie in Albacete – in de loop van 1937 zonder toestemming weer naar huis.
Hoe hij dit voor elkaar moet hebben gekregen, mogelijk zonder papieren en wellicht zonder hulp van Spaanse autoriteiten en eventueel Nederlandse consuls is onduidelijk.
In ieder geval raakt hij bij terugkeer in Amsterdam zijn Nederlandse nationaliteit niet kwijt.

Barend de Vos trok weer in bij zijn moeder. Zijn vader was al in een verzorgingstehuis overleden. In 1939 overleed zijn moeder op 86-jarige leeftijd. In 1940 trouwde hij met Hendrika Passchier en werd stiefvader van haar zesjarige zoon. Het gezin verhuisde naar de andere kant van het water – de Kattenburgerkade – maar wel met uitzicht op Wittenburg. Samen kregen ze nog een zoon en een dochter.

In 1944 werd Barend - waarschijnlijk wegens verzetswerk - opgepakt door de Duitse politie. Op 14 juli van dat jaar werd hij binnengebracht in het “Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort” en werd geregistreerd als “Häftling 2655”. Op 5 augustus werd hij veroordeeld door het “Landesgericht” onder vermelding “nicht verlegs” (niet openbaar) en op 11 oktober overgebracht naar “K L N” (= Concentratiekamp Neuengamme) - bij Hamburg - waar hij op 14 oktober aankwam.
Barend de Vos overleefde als één van de weinigen Neuengamme en kwam na de bevrijding weer terug in Amsterdam.

In 1951 werd er nog onderzoek gedaan naar Barend de Vos. Wellicht gebeurde dit in het kader van een tamelijk uitgebreid en grootschalig antecedentenonderzoek onder andere in verband met aanvragen voor het terugkrijgen van de verloren Nederlandse nationaliteit.
In een schrijven van oktober 1951 van de Hoofdcommissaris van Politie in Amsterdam aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken wordt melding gemaakt van een lijst van Spanjestrijders waarop ook de naam van Barend de Vos voorkomt. De betreffende stukken in het Nationale Archief in Den Haag worden helaas pas in 2028 openbaar.
Maar de politiecommissaris maakt er de volgende bemerking bij:
Blijkens de persoonskaart in onze administratie zou de Vos van december 1936 tot juni 1937 in Spaanse krijgsdienst zijn geweest. Deze mutatie is echter gebaseerd op gegevens die niet voor de volle 100% betrouwbaar blijken te zijn. Het zijn gegevens die tijdens de oorlog “ondergedoken” waren.
Na de oorlog kwamen zij tevoorschijn. Gebleken is dat er personen als oud-Spanjestrijder werden opgegeven die slechts het voornemen zouden hebben gehad naar Spanje te gaan of die voor andere doeleinden in Spanje zijn geweest en niet in vreemde krijgsdienst zijn geweest.
De hoofdcommissaris hield dus rekening met het feit dat Barend de Vos niet bij gevechtshandelingen betrokken was geweest.

In 1956 verhuisde Barend de Vos met vrouw en kinderen naar de Amsterdamse Admiralenbuurt. Hij overleed op de leeftijd van 76 jaar.