Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Arnold de Vries was het enige kind van een alleenstaande joodse moeder. Hij groeide op in Amsterdam-Zuid, in de wijken De Pijp en de Rivierenbuurt. Na het 7de leerjaar volgde hij de ULO. Daarna ging hij werken als kelner en deed hij een cursus  “moderne talen”. Toen hij 14 jaar was trouwde zijn moeder met de diamantbewerker Johannes Casper Engelsma. In de dertiger jaren stond Arnold de Vries zowel in Amsterdam als Rotterdam bekend als dansleraar. Op zijn één-en-twintigste trouwde Arnold met Jaantje den Arend. Dit huwelijk bleef kinderloos.

In oktober 1936 bevindt Arnold de Vries zich in Parijs en vandaar reist hij door naar Spanje. In Albacete, waar het pas opgerichte hoofdkwartier van de Internationale Brigades zich bevindt , wordt hij op opgenomen in de XVde Brigade en ingedeeld bij het “E.M.Batallón”(Entrenamiento Militar = militaire opleiding). Samen met de Amsterdammer Nico Willenbroek komt hij na zijn opleiding bij het Engelse “Saklatvala” Bataljon van deze brigade. (De XVde Internationale Brigade bestond verder nog uit het Balkan “Dimitrov” bataljon, het Frans-Belgische “6de Februari” bataljon  en het Amerikaanse “Abraham Lincoln” bataljon). Later zit Arnold bij de staf van de brigade.

Op 6 februari 1937 beginnen de troepen van Franco ca 15 km ten zuiden van Madrid een offensief bij de rivier de Jarama met als doel de ten zuidoosten van de hoofdstad lopende weg naar Valencia af te snijden. Aanvankelijk weten de nationalistische troepen in 10 dagen ca 20 km naar het oosten op te rukken. Vooral het Engelse bataljon lijdt op 12 februari zware verliezen. Na zeven uur van hevige gevechten op de “Suicide Hill” zijn er van de 600 man 350 uitgeschakeld. Op 17 februari 1937 beginnen de republikeinen een tegenaanval waarbij de nationalisten gedeeltelijk worden teruggeslagen. Ook de XVde Brigade wordt weer ingezet. Arnold raakt hierbij gewond. Op 18 februari krijgt hij door nationalistisch mitrailleurvuur een kogel in zijn hoofd. Hij wordt van het front weggehaald en aan de Middellandse Zee verpleegd in Tarragona. Hierna is Arnold de Vries als tolk verbonden op het kantoor van de XIde Internationale Brigade in Albacete.

Enige tijd later melden Arnold de Vries en Martin Broers, in militair uniform, zich voor repatriëring op het Nederlandse consulaat in Valencia. Zij treffen daar Jan Homma die ze aan burgerkleding helpt. Met zijn drieën gaan ze naar Frankrijk. Arnold de Vries komt na enige weken van omzwervingen weer terug in Nederland. Er gaat een gerucht dat Martin en Arnold helemaal niet in Nederland terug zijn geweest. Ze zouden drie dagen in Roosendaal gevangen hebben gezeten, hun paspoorten zouden zijn afgenomen en daarna zouden zij als ongewenste vreemdelingen door de marechaussee over de grens zijn gezet.In een brief van de Koninklijke Marechaussee aan het Departement van Justitie in Den Haag: 

“….heb ik de eer UWeledelgestrenge beleefd te berichten dat dezerzijds omtrent die aangelegenheid niets bekend is. Bedoelde of andere, onder dezelfde omstandigheden verkeerende personen zijn alhier in de kazerne niet vastgehouden of over de grens geleid”.

Maar in juni is Arnold weer in gezelschap van Martin Broers op weg naar Spanje. Hij gaat  op 13 juli de grens over en wordt op 17 juli 1937 opnieuw opgenomen in de Internationale Brigades. Hij is dan instructeur, maar waarin is niet duidelijk. Op 23 december 1937 vindt er een republikeins offensief plaats aan het Andalusische front tussen de steden Cordoba en Jaen. Dit offensief is in de geschiedschrijving van de Spaanse Burgeroorlog ondergesneeuwd geraakt door de grote winterveldslag om Teruel die tegelijkertijd plaatsvindt. 28 december raakt Arnold de Vries daar gewond aan zijn linkerbeen en wordt daarna opgenomen in het hospitaal van het 20 km achter dit front gelegen stadje Andujar.

Om één of andere reden vinden de aan de legereenheden toegevoegde politieke commissarissen, meest trouwe Stalinisten, Arnold de Vries politiek niet zuiver op de graat. Hij wordt er van verdacht  “Agentenarbeit” te verrichten en “Provokateur” te zijn. Ook het “Het Volksdagblad”, orgaan van de CPN, doet nog wat duiten in het zakje om zijn naam door het slijk te halen. Hij zou in zijn eerste periode in Spanje “dronkenmannetje hebben gespeeld”, bezig zijn“…ten koste van de Spaanse republiek zich een goed leven te verschaffen” en tenslotte zijn gedeserteerd. Bij zijn terugkeer in Spanje in juli 1937 wordt hij “…niet teruggezonden , maar, omdat hij een geslachtsziekte bleek te hebben opgelopen, in een hospitaal opgenomen. Hij heeft zich waarachtig over de behandeling door de Spaanse autoriteiten niet te beklagen!”

Toch blijft Arnold de Vries tot het einde van de burgeroorlog in Spanje. In augustus en september 1938 vecht hij in de slag aan de Ebro mee in de 35ste divisie, bestaande uit de 11de, 13de en 15de Internationale Brigades en de Internationale Artillerieafdeling “Ana Pauker”. Hij raakt weer gewond, op 3 november ligt hij in een hospitaal in Barcelona.

De Internationale Brigades zijn in oktober opgeheven. Op 19 december 1938 komt hij met negen andere Nederlandse vrijwilligers met een gewondentransport aan in Roosendaal. Vijf van hen liggen op brancards. Ze worden begeleid door een Franse verpleegster van het Rode Kruis en een ambtenaar van het Nederlandse consulaat te Parijs. De andere Spanjestrijders in dit transport zijn Fedde Alberts, Tony Mulder, Sint Klijnsma, Jan Los, Ies van Bergen, Anton de Bock, Piet Maliepaard, Jan van Eijk en de nog steeds zwaar gewonde Joop Lommerse. Alle tien raken hun Nederlanderschap kwijt.

De aankomst in Roosendaal en Amsterdam wordt in de landelijke en provinciale pers op 20 december 1938 uitgebreid beschreven.

Toen Arnold terug  kwam was hij 26 jaar, was zijn vrouw van hem gescheiden en kon hij door zijn verwondingen in Spanje zijn beroep als dansleraar niet meer uitoefenen.

Als klap op de vuurpijl kwam Gustav Szinda op 14 april 1940 met het volgende commentaar:

 “War in Spanien bei den Interbrigaden, war nicht an der Front, war ein  höchst verdächtiges Element, welcher höchstwahrscheinlich mit

   bestimmten Aufträgen des Klassenfeindes in Spanien war…”

    (Was in Spanje bij de Internationale Brigades, was niet aan het front, was een zeer verdacht sujet, die hoogstwaarschijnlijk met bepaalde opdrachten van de klassenvijand in Spanje was…)

Met een kleine onderbreking twee jaar in Spanje voor de goede zaak, deelgenomen aan verschillende gevechten en veldslagen, drie maal gewond geraakt en dan een trap na. Maar misschien was een Joodse dansleraar in de ogen van een Duitse Stalinist in Moskou al gauw op z’n minst “objectief schuldig”.

Op 28 maart 1939 werd hij op het Hoofdbureau van Politie in Amsterdam verhoord door de Centrale Recherche over zijn wederwaardigheden in Spanje. Hij noemde geen namen. 

“Ik ben op 18 Februari 1937 te Jarama gewond geraakt aan het front. Ik kreeg namelijk een kopschot van een mitrailleur. Door deze verwonding was ik geruimen tijd mijn geheugen verloren en zoo kan ik mij op dit oogenblik nog niet meer herinneren hoe het mij in Spanje vergaan is.”

De politie werd niet meer wijzer dan de sobere feiten in zijn in beslag genomen “Carnet militar - Número de la libreta 93501”. 

Arnold de Vries werd textielhandelaar. Hij hertrouwde in 1940 en kreeg het jaar daarop een zoon. Om de paar maanden werd er verhuisd tussen Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. In 1942 zat Arnold de Vries enige tijd vast in Kamp Amersfoort. In december 1943 was hij ondergedoken.

Op 14 juni 1944 werd hij opnieuw Kamp Amersfoort binnengebracht en daar geregistreerd als Häftling 14413. Drie maanden later werd Arnold de Vries overgebracht naar “Fliegerhorst Deelen” ten noorden van Arnhem en daar als dwangarbeider tewerkgesteld. Tijdens een geallieerde luchtaanval moet hij zijn ontsnapt. De laatste aantekening in de archieven staat op een kaart van Kamp Amersfoort.

“Geflohen vom Kommando Deelen am 5.12.44”
Hierna ontbreekt vooralsnog ieder spoor van Arnold de Vries.