Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

De kleine Boonekamp kon niet bogen op een vroege jeugd in een zonnige en stabiele gezinssituatie. Hij had twee jongere broers. Toen hij vijf was overleed de jongste, twee jaar oud. Toen zijn ouders uit elkaar gingen was hij acht en had hij al op welgeteld 26 verschillende adressen gewoond, voornamelijk in de Amsterdamse Noord-Jordaan en de Haarlemmerbuurt. De twee broertjes Boonekamp werden in 1910 een paar maanden ondergebracht in het gezin van hun oom Jan Homma, een oudere broer van hun moeder. Vanaf december 1910 verbleven ze in een kindertehuis in de Staatsliedenbuurt. In april 1911 werden ze, negen en zeven jaar oud opgenomen in een pleeggezin in het dorp De Heurne in de Achterhoek. In 1920 kwam Boonekamp weer terug naar Amsterdam. Hij was toen timmerman van beroep, maar werkte in de twintiger jaren ook als zeeman op de grote vaart.

Tot zijn huwelijk in 1929 woonde hij afwisselend bij zijn vader, zijn moeder en bij zijn oom Jan. Een zoon van deze oom, ook Jan Homma geheten en 11 jaar jonger dan neef Boonekamp verbleef de eerste helft van 1937  in Spanje. In 1936 wordt Boonekamp wegens diefstal veroordeeld tot een half jaar gevangenisstraf. Hij zou toen door een collega timmerman, Arie Jansma over de Nederlands-Belgische grens zijn geholpen. Deze Jansma werd eind 1937 politiek commissaris van de Nederlanders in Spanje. 

Volgens de Centrale Inlichtingen dienst besloot hij datzelfde jaar naar Spanje te gaan om dienst te nemen in het Spaanse Republikeinse leger. De maand wordt niet vermeld maar in 1936 hoorde hij zeker tot de allereersten die naar Spanje gingen. In het rapport van de CID prijkt naast het beroep timmerman de aantekening ‘antifascist’.  Maart 1937 was hij zeker in Spanje en moet al bekend zijn geweest dat hij zijn Nederlanderschap had verloren: op 15 maart staat op de gezinskaart aangetekend dat aan zijn vrouw geen paspoort mag worden verstrekt. In juni  1937 meldt hij zich op het Nederlandse consulaat in Valencia met het verzoek om gerepatrieerd te worden. Of dat met instemming van de Internationale Brigaden gebeurde is onbekend. De consul verstrekt hem een vrijgeleide en een lening van 50 pesetas om naar Barcelona te reizen. Aan de consuls van Barcelona en die in Parijs vertelt hij vervolgens twee volstrekt verschillende verhalen; hij moet zich niet gerealiseerd hebben dat er een intensief briefverkeer was met het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag  en dat hij onvermijdelijkerwijs door de mand zou vallen. In Barcelona vertelt hij waarschijnlijk de waarheid: hij is als vrijwilliger gegaan en heeft meegevochten. De consul tekent aan dat er iedere week tussen Barcelona en Marseille een stoomschip gaat, bekostigd door het Franse Gouvernement, en dat Nederlanders daar gratis op kunnen meereizen.

30 juni 1937 meldt hij zich op het consulaat in Parijs. Hij moet zich onderweg gerealiseerd hebben dat zijn vrijwillige dienstneming in Spanje hem bij de Nederlandse autoriteiten niet tot eer zou strekken maar eerder een hoop moeilijkheden zou bezorgen. Dus vertelt hij daar dat hij pas in mei van dat jaar naar Spanje was gegaan en helemaal niet van plan was geweest in het leger te gaan. Uit het bericht van de consul te Parijs:

“Boonekamp, die werkloos was en steun trok, is door communisten die hij bij het stempelbureau aan de Marnixstraat te Amsterdam ontmoette, einde Mei voortgeholpen naar Parijs. Men had hem een betrekking op een der koopvaardijschepen der Spaansche regeering te Valencia in het uitzicht gesteld.  Te Parijs heeft hij zich, zoals hem aangeraden was, naar de communistische centrale aan de Avenue Mathurin-Moreau 8-12 begeven, alwaar men hem tezamen met een troep mannen van diverse nationaliteiten langs omwegen op transport stelde naar het Spaansche grensplaatsje Figueras. Vandaar werden zij naar Albacete geredigeerd, waar men Boonekamp trachtte te dwingen een contract te onderteekenen om bij de republikeinse troepen te dienen. Boonekamp heeft dit volgens zijn verklaring geweigerd, en is er in geslaagd naar Valencia te vluchten, waar hij zich op het consulaat vervoegde om gerepatrieerd te worden.”

Van het consulaat in Parijs krijgt Boonekamp spoorbiljetten tot Amsterdam en twintig franse francs om in zijn levensonderhoud te voorzien. Maar hij heeft enorme pech. De Inspecteur der Invoerrechten en Accijnzen te Roosendaal meldt dat op 13 augustus

“in den binnenkomenden trein van 6.35 werd aangetroffen Martinus Fredericus Boonekamp, voorzien van een laissez-passer afgegeven door den Consul der Nederlanden te Barcelona, welk stuk U hierbij gelieve aan te treffen. Genoemde Inspecteur deelt voorts mede, dat Boonekamp voornoemd, die gesignaleerd stond wegens diefstal en deswege was veroordeeld tot een half jaar gevangenisstraf, overgegeven is aan de Politie te Roosendaal en door deze overgebracht naar Breda en aldaar in het Huis van Bewaring ingesloten.”

Terug in Amsterdam wordt hij scheepstimmerman. In de tweede wereldoorlog woont hij met zijn vrouw in Hoorn. Ze nemen daar een pleegdochter in huis. In de loop van augustus 1944 zit Boonekamp waarschijnlijk ondergedoken om de ‘Arbeitzeinsatz’ te ontduiken. Vanaf zomer1945 tot zijn dood woont hij samen met vrouw en pleegdochter weer in Amsterdam. Hij is dan magazijnchef en later weer timmerman. 

Bij wet van 30 maart 1957 krijgt hij zijn Nederlandse nationaliteit terug. Hij was toen nog steeds timmerman en woonachtig in Amsterdam.