Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Dat deze Zaankanter uit de hogere partijregionen in Spanje is geweest weten we alleen dankzij Frans Oord. Die kwam hem tegen in Madrigueras, het opleidingscentrum van de Brigades. Reek heeft waarschijnlijk niet zelf gevochten.

Jacob Reek werd niet in de Zaanstreek geboren maar in Hoorn (24-1-1900). Toen hij twintig jaar later in militaire dienst moest woonde hij met zijn moeder, die weduwe was, in Krommenie. Zijn beroep was smid, later bankwerker en fabrieksarbeider. Hij trouwde in 1923 met de Amsterdamse Jacoba Looij. Het paar woonde in de jaren dertig aan de Lijnbaan 22. In die tijd werd Jaap een bekende vertegenwoordiger van de communistische partij. Binnen de kieskring Amsterdam stelde hij zich in 1933 kandidaat voor de Tweede Kamer. Hij kreeg weliswaar de minste stemmen maar toonde volop ambitie. In juli van dat jaar sprak hij naast een landelijk kopstuk bij een antifascistische bijeenkomst in Uitgeest. Reek gaat vaker spreken en wordt landelijk propagandist, een kaderpositie. Hij gaat vanuit een partijgebouwtje in Krommenie de acties in het district Noord-Holland Noord leiden. Vanaf 1936 is hij steeds kandidaat-lid voor het landelijk partijbestuur.

Madrigueras
Reek was in 1937 in Madrigueras, het opleidingsoord bij Albacete. Frans Oord, die hem er rond 15 juni ontmoette, vertelt dat hij daar was als vertegenwoordiger van de Nederlandse communistische partij. Uit allerlei landen waren er zulke ‘commandanten’, die politiek commissaris en vraagbaak waren. Zo iemand was er ook voor de Nederlanders, zegt Frans: Jaap Reek. Feitelijk was dat toen Albert Potze uit Heerlen, maar vermoedelijk assisteerde Jaap hem. Jaap en Frans hadden elkaar in 1935 al eens in Zaandam ontmoet. Reek fungeerde als voorzitter van de werklozenvereniging Eendracht Maakt Macht en deed met een groep stakende textielarbeiders uit Twente Zaandam aan. Oord collecteerde in die tijd voor de stakingskas.

Uit de partijkrant van de CPN is af te leiden wanneer Reek in Spanje is geweest. Op 9 december 1936 spreekt hij in Purmerend - over Spanje. In 1937 reist hij met de campagne ’Aanpakken is het parool!’ door het land. Eind februari is hij in Andijk, op 20 mei in Walcheren en en de dag erna treedt hij op in Lochem. Dan valt er een gat. Zijn volgende optreden is midden augustus in Heerlen-Meezenbroek, de plek waar Albert Potze woont.

Je kan dus aannemen dat Jaap ergens tussen eind mei en begin augustus in Spanje was. Precies de tijd waarin de grootste groep Zaankanters naar Spanje ging. Dat lijkt niet toevallig. Want de partij was bij het vertrek van de meesten van hen direct betrokken. Dat blijkt ook uit zijn optreden eind 1938 bij de huldiging van de gesneuvelde Jan Kuiper en teruggekeerde Spanjestrijders van Wormerveer Jan May en Kees de Wit. Hij spreekt namens het district ‘een prachtig propagandistisch woord dat zeer goed insloeg’. Vreemde woorden voor moderne oren, maar vermoedelijk liet Reek zijn emoties werkelijk spreken.