Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Het vertrek van Aat Kater naar Spanje was dramatisch verlopen. Hij maakte de oversteek van Marseille naar Barcelona met het schip ‘Ciudad de Barcelona' dat op 30 mei 1937 getorpedeerd werd op zo’n 300 meter van de kust. De Beverwijker Veenstra kwam daarbij om het leven, Aat Kater wist zwemmend de kust te bereiken.

Twee mannen uit Beverwijk, Tromp en De Groot, zeggen Kater in Spanje ontmoet te hebben, te Albacete: “Die was ook aan het front geweest en had een schampschot in zijn buik gehad. Volgens zijn zeggen ging hij weer naar het front.”  In een niet gedateerde beoordelingslijst in het archief van de Internationale Brigaden wordt Kater een ‘uitstekende kameraad’ genoemd met maar een kleine aantekening: hij houdt wel van een slokje. Gustav is zeer over hem te spreken: hij is 16 maanden onafgebroken aan het front geweest.  Dat is in merkwaardige tegenstelling tot een bericht in het archief van het Nederlandse Ministerie van Justitie volgens welk Kater in september 1937 opgesloten zou hebben gezeten in het strafkamp “Lucas”.

In de slag om de Ebro in de zomer van 1938 moet hij zich buitengewoon dapper hebben gedragen: hij is daarna voorgedragen voor het ‘Heldenboek’ van de 11de brigade, met o.a Leen Triep, Andreas Engwirda, Jan May en Piet Hermsen – een Heldenboek dat er overigens nooit is gekomen. 

Het lijkt waarschijnlijk dat Kater tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken is geweest bij verzetsactiviteiten. In het boek van Ton Kors over Hannie Schaft wordt over Aat Kater verteld: 

In diezelfde maand april  (1944) sneuvelde de Beverwijker Van Soelen, die wel heel valse methodes heeft om zich in het verzet te dringen. De man doet zich voor als illegaal werker. Hij collecteert voor het verzet en wint daardoor inlichtingen in. Zo komt hij in kontakt met Aat Kater, die ondergedoken zit en naar het Oosten wil uitwijken. Van Soelen belooft de man te helpen en brengt hem weg naar Deventer. Daar wordt in de Stations restauratie na de treinreis koffie gedronken. De Sicherheitspolizei is er ook en rekent het verraden slachtoffer in. Van Soelen brengt ook Joden aan, die hij eerst een revolver in handen speelt, zodat hij een hogere premie krijgt. Jan Bonekamp, die bekend staat als een bekwame en snelle schutter, neemt de opdracht om Van Soelen neer te schieten aan van een Beverwijkse verzetsgroep. Ook Witte Ko, Jan Brasser uit Krommenie, weet van deze zaak af. Van Soelen wordt gevolgd en krijgt de volle laag op de hoek van de Groenelaan en de Zeeweg. Meer dood dan levend wordt hij hotel Parkzicht binnengebracht. De Beverwijkse chirurg Dr. L.J. Büller onderzoekt de man, maar ziet dat het slachtoffer niet meer te redden is. Die constatering moet Dr. Büller met de dood bekopen. De Silbertanne-organisatie komt in aktie in opdracht van Willy Lages. De Duitsers verwijten Büller dat hij Van Soelen in feite op de operatietafel heeft laten sneuvelen. De chirurg wordt van tevoren gewaarschuwd omdat de wraakplannen uitlekken. Maar Büller vindt dat hij in huis beschikbaar moet blijven om naar het ziekenhuis te kunnen gaan als het nodig is. Op de avond van de 9e april wordt er laat bij hem aangebeld. Als een stem voor de deur zegt dat zijn hulp nodig is, schiet de arts een jas aan en snelt naar buiten. Er klinken schoten en Dr. Büller, het zoveelste slachtoffer van de Silbertanners, zakt stervend op zijn stoep ineen.

In een overlijdensbericht in De Waarheid van 2 augustus 1948 betuigt de CPN-afdeling Beverwijk haar deelneming met het overlijden van Aart Kater.

Hij was Spanjestrijder en verbleef twee jaar in Dachau.

Aat Kater overleed als gevolg van een ongeluk - op 9 juli 1948 - op het terrein van de papierfabriek Van Gelder Zonen.

Erik Gerritsma - onderzoeker van het communistisch verzet in Kennemerland- voegt hier aan toe: 

Van de Beverwijker Aat Kater is in de Arolsen Archives zijn verblijf in de kampen terug te vinden. Hij kwam op 7 januari 1944 aan in kamp Vught en kreeg Häftlingsnummer8623. Op 24 mei 1944 werd hij op transport gesteld naar Dachau, waar hij twee dagen later aankomt. Daar werd hij geregistreerd als Schutzhäftling met nummer 68996 en zijn persoonlijke bezittingen werden genoteerd. Op 29 april 1945 werd hij bevrijd.  Correctie op het citaat van Ton Kors: de eerste zin is onjuist, Van Zoelen (met een Z) is namelijk niet april, maar op 7 maart 1944 geliquideerd. Aat Kater zag kans vanuit de gevangenis, tussen het wasgoed verstopt, een briefje aan zijn vrouw mee te geven waarin hij vertelde van zijn arrestatie door de SD en waarschuwt voor de verrader Van Zoelen. Zij heeft dit bericht doorgegeven aan de illegaliteit en die hebben aan Jan Bonekamp opdracht gegeven Van Zoelen te liquideren. Jan Brasser schrijft dat Jan Bonekamp er twee maanden voor nodig had om Van Zoelen in het vizier te krijgen. Dit komt overeen met datum waarop Aat in Vught komt (7 januari) en de datum waarop Van Zoelen is geliquideerd (7 maart).