Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog

Toen de kleine Joop 6 jaar was overleed zijn moeder. In het gezin waren toen zes kinderen. Hierna hertrouwde zijn vader met Geertruida in’t Veen en werden er nog drie kinderen geboren. Het hele gezin verhuisde in 1930 naar Amsterdam, waar zijn vader, op de hoek van de Herengracht en de Wolvenstraat, een bakkerswinkel had overgenomen. Joop werkte als knecht in de bakkerij. In oktober 1937 verhuist Joop naar Rotterdam. Een klein jaar later wil hij als vrijwilliger naar Spanje vertrekken. Hij krijgt van een contactman van de CPN fl.7,50 voor een paspoort en twee dagen later een treinkaartje 3deklas enkele reis naar Parijs. Op 11 augustus vertrekt hij vanaf het oude station Delftsche Poort. Op 12 augustus komt Joop aan in Parijs en wordt dezelfde dag nog met vier andere internationale vrijwilligers doorgezonden naar Perpignan. Hiervandaan gaat het door de Pyreneeën naar Spanje alwaar hij op 15 augustus 1938 aankomt in het Catalaanse grensplaatsje Massanet. In Figueras  krijgt Joop een uniform en reist voor zijn militaire opleiding door naar het stadje Montblanc, ca. 20 km ten noorden van Tarragona. Op 18 augustus is hij daar opgenomen in de 2de compagnie, 1ste bataljon van de XIde Internationale Brigade. De XIde Brigade maakte onderdeel uit van de 35stedivisie. Deze divisie bestaande uit drie Internationale Brigades is de speerpunt in het laatste Republikeinse offensief in de Spaanse Burgeroorlog: de slag om de Ebro van 25 juli tot 16 november 1938.

Na een wel erg korte opleiding wordt Joop Lommerse al vrij snel aan het front ingezet. Bij een Nationalistisch tegenoffensief raakt hij op 9 september zwaar gewond. Een ontploffende mortiergranaat zorgt voor twee gecompliceerde beenbreuken en een deels versplinterde heup. Hij brengt één maand door in een hospitaal in Barcelona en daarna twee maanden in een hospitaal in de 30 km noordoostelijk gelegen stad Mataró.

Onder het roepen van “Salud, Salud” nemen honderden Catalanen en Spanjaarden zaterdag 17 december 1938 op het station van Barcelona afscheid van gewonde Nederlandse en Belgische Internationale Brigadisten. Joop Lommerse wordt later in Mataró de trein in gedragen. Vijf van de tien Nederlanders liggen op een brancard. Joop is er het slechtst aan toe. Hij ligt vanaf zijn middel tot zijn voeten in het gips. 

De volgende dag komen ze in Parijs aan op het Gare d’Austerlitz. De gewonden worden overgebracht naar het ziekenhuis Lariboisière om opnieuw verzorgd te worden. De maandag  daarop vertrekken ze onder begeleiding van een ambtenaar van het Nederlandse Consulaat en een Franse verpleegster van het Rode Kruis vanaf het naast het ziekenhuis gelegen Gare du Nord naar Nederland. In de avond komt dit eerste gewondentransport van Nederlandse vrijwilligers aan op het ijskoude station in Roosendaal. Het zijn naast Joop Lommerse: Fedde Alberts, Tony Mulder, Sint Klijnsma, Jan Los, Ies van Bergen, Anton de Bock, Piet Maliepaard, Arnold de Vries en Jan van Eijk. Op het perron is het 14 graden onder nul. 

Zeven van deze gewonden hebben als bestemming Amsterdam. Door getraineer van de marechaussee komen ze pas midden in de nacht aan op het Amsterdamse Centraalstation. Daar kunnen ze door ambtelijke beuzelarijen niet meteen de trein uit. Maar uiteindelijk krijgen ze van het toegestroomde publiek een heldenontvangst. Ko Beuzemaker, voorzitter van CPN, houdt een korte toespraak. Daarna wordt uit volle borst de ’Internationale’ gezongen. Joop wordt per ambulance overgebracht naar het Burgerziekenhuis in Amsterdam. Vier maanden in Spanje geweest, zwaar gewond, maar wel de oorlog overleefd. Zijn Nederlandse nationaliteit is hij kwijt.

Joop Lommerse was eind maart 1939 nog niet hersteld en was nog steeds opgenomen in het Burgerziekenhuis. Na hersteld te zijn nam hij zijn beroep van broodbakker weer op. Later werd hij technisch controleur. Hij trouwde in 1941 en in 1947 kreeg  hij de Nederlandse nationaliteit terug. 

In 1975 was Joop Lommerse samen met onder andere zijn zwager Otto Althof en de Oud-Spanjestrijders Gerrit Deurhof, Max Meijer en Karel Neijssel, en de Oud-Spanje-verpleegster Trudel van Reemst–de Vries  één van de oprichters van het Comité Vrij Spanje. Ook bekende linkse wetenschappers, kunstenaars en vakbondsmensen maakten deel uit van dit aan de CPN gelieerde comité. 

Na de dood van dictator Franco in 1975 was Spanje niet meteen een democratie. Het land zat in een onzekere overgangsfase want het oude regime was nog niet verdwenen. Het Comité Vrij Spanje was solidair met Spaanse antifascisten en democraten en wilde hen steunen, ook financieel. De politieke gevangenen moesten vrijkomen en vluchtelingen moesten kunnen terugkeren. Hiervoor werden acties georganiseerd, petities aangeboden en geld ingezameld. 

Joop Lommerse woonde sinds 1939 in de Valeriusstraat in Amsterdam-Zuid. Hij overleed eind december 1986.